Ֆիզիկայի ֆակուլտետ

Ակադեմիկոս Վ. Համբարձումյանի անվան ընդհանուր ֆիզիկայի եւ աստղաֆիզիկայի ամբիոն

1933 թվականին Երևանի պետական համալսարանում բացվեց ֆիզ․-մաթ. ֆակուլտետը, որի կազմում կաին երկու ամբիոններ` մաթեմատիկայի և ընդհանուր ֆիզիկայի՝ որն անվանվում էր էքսպերիմենտալ ֆիզիկայի ամբիոն: Ամբիոնի առաջին վարիչը եղել է Հովհաննես Նավակատիկյանը (1933 - 1937 թթ.): Այնուհետև ամբիոնի վարիչներ են եղել․ Նորայր Քոչարյանը (1938 - 1952թթ.), Մարտիրոս Կյուրեղյանը (1952-1960թթ.), Արշալույս Դադայանը (1960 - 1968 թթ.), Ռաֆիկ Հովհաննիսյանը (1968 - 1977 թթ.), Դավիթ Սեդրակյանը (1977 - 1987 թթ․, 1994 - 2014 թթ.), Գագիկ Վարդանյանը՝ ընդհանուր ֆիզիկայի I ամբիոն (1987 - 1993 թթ.), Մարտին Աբրահամյանը՝ ընդհանուր ֆիզիկայի II ամբիոն (1992-1994թթ.):

2009 թ. Վ. Համբարձումյանի անվ. Աստղաֆիզիկայի ամբիոնը միացվել է Ընդհանուր ֆիզիկայի ամբիոնին և միացյալ ամբիոնը մինչ այժմ կոչվում է Վ. Համբարձումյանի անվ. Ընդհանուր ֆիզիկայի և Աստղաֆիզիկայի ամբիոն: Աստղաֆիզիկայի ամբիոնը բացվել է 1945 թ. ակադեմիկոս Վիկտոր Համբարձումյանի ղեկավարությամբ, ով մինչև 1994 թ. եղել է ամբիոնի վարիչ: Այնուհետև ամբիոնի վարիչներ են եղել Միշա Ղազարյանը, Արա Ավետիսյանը:

2014 թվականից մինչև այժմ Ընդհանուր ֆիզիկայի ամբիոնը ղեկավարում է ֆիզ․-մաթ. գիտ․ դոկտոր, պրոֆեսր Ատոմ Ժորայի Մուրադյանը:

Ընդհանուր ֆիզիկայի ամբիոնը ուսումնա-գիտական մի մեծ կոլեկտիվ է, որն իր մեջ ընդգրկում է տարբեր գիտական թեմաներով զբաղվող խմբերի, որոնք ժամանակակից գիտության մակարդակով, կատարում են տեսական և փորձարարական աշխատանքներ:

Ամբիոնում կատարվող գիտական աշխատանքների հիմնական ուղղություններն են․

Գերհոսելի նեյտրոնային աստղերի մագնիսական դաշտի առաջացման մեխանիզմները, բաբախիչների ռադիոճառագայթումը, կոմպակտ գերխիտ օբյեկտների գրավիտացիոն ճառագայթումը:

Ատոմների քվանտամեխանիկական վարքը լազերային ճառագայթման դաշտում, ատոմային ինտերֆ‎երոմետրեր, քվանտային գործառույթներ:

Գրավիտացվող համակարգերի դինամիկա, հիդրոդինամիկական մրրիկներ

Ոչ կարգավորված պլաստիկ և հեղուկ բյուրեղային համակարգերի թերմոդինամիկական և առաձգական հատկություններ

Բաց ալիքային վեկտորների մակերևույթով, պարուրաձև, կառուցվածքային շերտի և բազմաշերտ համակարգերի,‎ ֆոտոնիկ բյուրեղների օպտիկական հատկությունների ուսումնասիրություն

Կենսաբանական բնական նանոկառուցվածքների ստացումն ու փորձնական ուսումնասիրությունը, դրանց ձևավորման մեխանիզմները

Կիսահաղորդչային նանոբյուրեղներ պարունակող ապակիների օպտիկական հատկությունների ուսումնասիրությունը՝ կախված ջերմային մշակման ռեժիմից:

Ամբիոնի անբաժան մաս է կազմում ԵՊՀ աստղադիտարանը, որը հիմնադրվել է 1933 թ.։ Հենց այստեղ են կատարվել առաջին աստղագիտական ուսումնասիրությունները: Այստեղ է գործել նաև Երկրի արհեստական արբանյակների դիտման կայանը, որն այդ ժամանակաշրջանում միակն էր Կովկասում: 1957 - 1980 թթ. այն ղեկավարել է պրոֆ. Բ.Ե. Թումանյանը, այնուհետև ղեկավարն էր պրոֆ. Մ.Ա. Ղազարյանը: Արհեստական արբանյակների դիտման կայանը գործել է մինչև ԽՍՀՄ-ի փլուզումը:

ԵՊՀ աստղադիտարանը, ինչպես նաև ՀՀ ԳԱԱ Բյուրականի աստղադիտարանը, ծառայում են որպես ուսումնական և գիտական բազա ամբիոնի համար:

ՀՀ ԳԱԱ Բյուրականի աստղադիտարանի 1մետրանոց Շմիդտի դիտակով, 1.50 և 40 պրիզմաներով կատարվել են երկնքի շրջահայական դիտումներ, որն ընդգրկել է ավելի քան 2000 քառ․աստիճան տիրույթ։

Աստղաֆիզիկոսների խմբի կողմից կատարվող գիտական աշխատանքների հիմնական ուղղություններն են․

Թիթեղների վրա հայտնաբերված նոր գերմանուշակագույն ավելցուկով գալակտիկաների և աստղերի ուսումնասիրություն

Սպեկտրալ-լուսաչափական և վիճակագրական ուսումնասիրություն

Թիթեղների թվայնացում և նոր օբյեկտների հայտնաբերում:

Ամբիոնը պատրաստում է «Աստղաֆիզիկա» մասնագիտությամբ մագիստրոսներ։

Աշխատակիցներ

Համլետ Գուրգենի Բադալյան

Ամբիոնի վարիչ

Դավիթ Հայրապետի Բադալյան

Պրոֆեսոր

Ատոմ Ժորայի Մուրադյան

Պրոֆեսոր

Աշոտ Հարությունի Գևորգյան

Պրոֆեսոր

Ռուբեն Ցոլակի Գաբրիելյան

Դոցենտ

Սամվել Արամի Մխիթարյան

Դոցենտ

Լյովա Նազարեթի Գրիգորյան

Դոցենտ

Պետիկ Գրիգորի Պետրոսյան

Դոցենտ

Մեխակ Վազգենի Հայրապետյան

Ասիստենտ

Մերուժան Զավենի Հարությունյան

Ասիստենտ

Ժակլին Ռոբերտի Մարտիրոսյան

Ավագ լաբորանտ

Ակադեմիկոս Գ. Սահակյանի անվան տեսական ֆիզիկայի ամբիոն

Երևանի Պետական Համալսարանի ֆիզիկայի ֆակուլտետի տեսական ֆիզիկայի ամբիոնը հիմնադրվել է 1951թ.-ին ՀՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, ֆիզ. մաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Գուրգեն Սերոբի Սահակյանի կողմից: Հիմնադրման օրվանից մինչև 1985 թ.-ն ամբիոնը ղեկավարել է Գուրգեն Սահակյանը, 1985-2000թթ. և 2006թ.-ից մինչև 2013թ.-ն ամբիոնի վարիչն էր ՀՀ գիտության վաստակավոր գործիչ, ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, ֆիզ. մաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Էդվարդ Վարդանի Չուբարյանը, 2000-2006 թթ. ամբիոնի վարիչն էր ՀՀ ԳԱԱ թղթակից-անդամ, ֆիզ. մաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ռոլանդ Մամիկոնի Ավագյանը, 2013թ.-ից ամբիոնը ղեկավարում է ֆիզ. մաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Գոհար Հրայրի Հարությունյանը:

Ամբիոնը համալրված է գիտամանկավարժական բարձր որակավորում ունեցող դասախոսներով. ՀՀ ԳԱԱ 1 ակադեմիկոս, 2 թղթակից անդամ, գիտությունների 11 դոկտոր և 5 թեկնածու:

Ամբիոնը ապահովում է հետևյալ ընդհանուր դասընթացների դասավանդումը.
Բակալավրիատի ուսանողների համար. դասական մեխանիկա, դասական էլեկտրադինամիկա, մաթեմատիկայի ընտրովի հարցեր, քվանտային մեխանիկա, թերմոդինամիկա և վիճակագրական ֆիզիկա, ինչպես նաև հատուկ մասնագիտական դասընթացներ՝ դաշտի քվանտային տեսություն, խմբերի տեսություն, համակարգիչներից օգտվելու հիմունքներ, մաթեմատիկական մոդելավորում և թվային մեթոդներ, կիրառական խնդիրների լուծում համակարգչով, ծրագրավորում և ծրագրավորման լեզուներ, զուգահեռ ծրագրավորում:
Մագիստրոսների համար նախատեսված են հետևյալ դասընթացները. գրավիտացիայի տեսություններ և դրանց աստղաֆիզիկական կիրառությունները, դինամիկական համակարգերի որակական վերլուծություն, թույլ փոխազդեցություններ, ուժեղ փոխազդեցություններ բարձր էներգիաների տիրույթում, ռեակտորների տեսություն, վաղ տիեզերքի կոսմոլոգիա, տրամաչափական դաշտերի տեսություն, փուլային անցումներ, քվանտային էլեկտրադինամիկա, գերխիտ երկնային մարմինների ֆիզիկա, լարերի և բրանների տեսություն, պլազմայի ֆիզիկա, ռադիացիոն ֆիզիկայի տեսական և փորձարարական հիմունքներ, քվանտային ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաներ, մասնագիտության արդիական հիմնախնդիրները, տեղեկատվական տեխնոլոգիաները մասնագիտական հետազոտություններում, ինֆորմատիկայի ֆիզիկական հիմունքներ:

Ուսումնական պրոցեսին զուգընթաց ամբիոնում և ամբիոնին կից երկու լաբորատորիաներում` «Տեսական ֆիզիկայի ամբիոնի բազային գիտահետազոտական լաբորատորիա» և «Թաղանթների ձևագոյացման տեսական հետազոտությունների գիտահետազոտական լաբորատորիա», տարվում են մեծ ծավալի գիտահետազոտական աշխատանքներ: Գիտական հետազոտությունների հիմնական ուղղություններն են. Գրավիտացիայի ռելատիվիստական տեսություններ և դրանց աստղաֆիզիկական ու կոսմոլոգիական կիրառությունները (Է.Վ. Չուբարյան, Ռ.Մ. Ավագյան, Ա.Ա. Սահարյան, Գ.Հ. Հարությունյան, Ա.Վ. Հովսեփյան, Լ.Շ. Գրիգորյան), Գերխիտ աստղերի ֆիզիկա (Է.Վ. Չուբարյան, Ռ.Մ. Ավագյան, Գ.Հ. Հարությունյան, Լ.Շ. Գրիգորյան, Կ.Մ. Շահաբասյան), Ճառագայթման պրոցեսների ֆիզիկա, պլազմայի ֆիզիկա (ՀՀ ԳԱԱ ՖԿՊԻ հետ համատեղ) (Բ.Վ. Խաչատրան, Ռ.Գ. Պետրոսյան, Ա.Ս. Քոթանջյան, Ա.Ա. Սահարյան), Լազերային ֆիզիկա և քվանտային տեխնոլոգիաներ (Գ.Յ. Կրյուչկյան), Ռեակտորների ֆիզիկա (Ա.Վ. Հովսեփյան), Քվարկային նյութի գերհաղորդականություն (Կ.Մ. Շահաբասյան), Վակուումային քվանտային երևույթներ արտաքին դաշտերի (գրավիտացիոն, էլեկտրամագնիսական) առկայությամբ և դրանց կիրառությունները կոսմոլոգիայում (Ա.Ս. Քոթանջյան, Ա.Ա. Սահարյան), Քվանտային և դասական մեխանիկայի ինտեգրվող համակարգեր, ինտեգրվող սպինային համակարգեր: Երկչափ դաշտերի և լարերի տեսություններ (Ա.Պ. Ներսեսյան, Տ.Ս. Հակոբյան, Վ.Ռ. Օհանյան, Գ.Ա. Սարգսյան), Ժամանակակից մեթոդներով բազմաբյուրեղային թաղանթների ձևագոյացման պրոցեսների տեսական հետազոտությունների իրականացում, գործնական տեխնոլոգիական պրոցեսների կառավարման մեթոդների մշակում (Է.Ա. Նազարյան, Ա.Վ. Հովսեփյան), Բարձր էներգիայի էլեկտրամագնիսական պրոցեսները բյուրեղային միջավայրերում (արգելակային ճառագայթում, էլեկտրոն-պոզիտրոնային զույգերի ծնում) արտաքին ազդակների առկայությամբ (ՀՀ ԳԱԱ ՖԿՊԻ հետ համատեղ) (Լ.Շ. Գրիգորյան, Ա.Ա. Սահարյան, Ա.Ս. Քոթանջյան, Բ.Վ. Խաչատրյան),
Տեսական ֆիզիկայի ամբիոնը նախկին ԽՍՀՄ-ում «Գերխիտ աստղերի ֆիզիկա» գիտական ուղղության հիմնադիրներից է, այդ ուղղությամբ հետազոտությունները Խորհրդային Միությունում համակարգելու իրավունքով: 1972թ. և 1988թ. ամբիոնը եղել է «Գրավիտացիա և հարաբերականության տեսություն» համամիութենական կոնֆերանսների կազմակերպիչ: Վերջին տարիներին ամբիոնի կողմից կազմակերպվում է նոր՝ «Կոմպակտ աստղերի և ռելյատիվիստական գրավիտացիայի ժամանակակից ֆիզիկա» թեմայով միջազգային կոնֆերանսը՝ 2008թ. (նվիրված ակադեմիկոս Վիկտոր Համբարձումյանի ծննդյան 100 ամյակին), 2013թ. (նվիրված ակադեմիկոս Գուրգեն Սահակյանի ծննդյան 100 ամյակին) և 2015թ.: Նախատեսվում է կոնֆերանսը դարձնել պարբերական:

Ամբիոնը գիտական լայն և բեղմնավոր կապեր ունի արտասահմանյան մի շարք առաջատար համալսարանների և գիտական կենտրոնների հետ: ՀՀ Նախագահի Մրցանակ ֆիզիկայի ասպարեզում 2001, 2004, 2010, 2011թթ. շնորհվել է տեսական ֆիզիկայի ամբիոնի տարբեր աշխատակիցների արված աշխատանքների համար:

Աշխատակիցներ

Արամ Ազատի Սահարյան

Ամբիոնի վարիչ

Ռոլանդ Մամիկոնի Ավագյան

ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, պրոֆեսոր

Գոհար Հրայրի Հարությունյան

Պրոֆեսոր

Կարեն Մերուժանի Շահաբասյան

Պրոֆեսոր

Տիգրան Ստեփանի Հակոբյան

Դոցենտ

Աշոտ Վաղարշակի Հովսեփյան

Դոցենտ

Տիգրան Արայի Պետրոսյան

Կրտսեր գիտաշխատող

Դավիթ Հակոբի Սիմոնյան

Ավագ լաբորանտ

Պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոն

Ամբիոնի հիմնադիրը (1956թ) եւ առաջին վարիչը պրոֆ. Նորայր Քոչարյանն է: 2000թ-ից պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնի վարիչն է ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, պրոֆ. Ալբերտ Կիրակոսյանը:

Պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնի բակալավրիատում եւ մագիստրատուրայում ուսուցանվում են հետեւյալ դասընթացները՝ Բյուրեղաֆիզիկա, Ռենտգենյան ճառագայթների ֆիզիկա, Բյուրեղագիտություն, Մետաղների ֆիզիկա, Կիսահաղորդիչների ֆիզիկայի ներածություն, Պինդ մարմնի քվանտային տեսություն, Մագնիսական երեւույթների ֆիզիկա, Ռենտգենյան կառուցվածքային եւ սպեկտրային վերլուծություն, Կինետիկական երեւույթները պինդ մարմիններում, Էլեկտրոնային նանո համակարգերի ֆիզիկա, Օպտիկական երեւույթները պինդ մարմիններում, Իրական բյուրեղների ֆիզիկա, Տարրական գրգռումները կոնդենսացված միջավայրերում, Մագնիսականության քվանտային տեսություն, Պինդ մարմնային էլեկտրոնիկայի հիմունքներ, Պինդ մարմնի ռենտգենյան արատադիտում, Խմբերի տեսության կիրառումը պինդ մարմնի ֆիզիկայում, Նյութագիտություն, Համակարգչային մեթոդները կոնդենսացված միջավայրերի ֆիզիկայում, Ռենտգենյան ճառագայթների դինամիկ ցրման տեսություն: Այս դասընթացները բավարար հիմք են ստեղծում՝ հաջողությամբ իրականացնելու հիմնարար եւ կիրառական հետազոտություններ պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամենատարբեր բնագավառներում, այդ թվում` պինդ մարմնային նանոէլեկտրոնիկայում եւ սպինտրոնիկայում:

Ուսուցումը եւ գիտական հետազոտությունները պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնում տարվում են տարբեր երկրների (Ճապոնիա, Ֆրանսիա, Ռուսաստան, Գերմանիա, Կանադա, Կորեա, Բելգիա, Կիպրոս, Իրան, Մեքսիկա, Չիլի, Կոլումբիա) գիտական կենտրոնների եւ համալսարանների հետ սերտ համագործակցությամբ:

Պինդ մարմնի ֆիզիկայի ամբիոնի եւ գիտահետազոտական լաբորատորիայի ձեռքբերումների եւ ընձեռած հնարավորությունների վերաբերյալ ամբողջական տեղեկատվությունը՝ այստեղ:

Աշխատակիցներ

Արշակ Լյուդվիգի Վարդանյան

Ամբիոնի վարիչ

Ալբերտ Ավետիսի Կիրակոսյան

Պրոֆեսոր

Աննա Լյուդվիգի Ասատրյան

Դոցենտ

Լևոն Վարդգեսի Լևոնյան

Դոցենտ

Արամ Խաչիկի Մանասելյան

Ասիստենտ

Օպտիկայի ամբիոն

Օպտիկայի ամբիոնը հիմնադրվել է 1964 թվականին: Մինչև 1967 թ. ամբիոնի վարիչ է եղել Վիլեն Մկրտչի Ասլանյանը, 1967 - 1972 թթ.` Մելիստ Եղիշեի Մովսիսյանը, 1972 - 2007 թթ.` ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, Յուրի Սերգեյի Չիլինգարյանը, 2007 - 2012 թթ.՝ Ռաֆիկ Սերգեյի Հակոբյանը: 2012 թ.-ից առայսօր ամբիոնի վարիչ է ֆիզ. - մաթ. գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր Ռոման Բախշիի Ալավերդյանը (Ալլահվերդյանը):

Օպտիկայի ամբիոնի ներկայիս պրոֆեսորա-դասախոսական կազմը համալրել են ամբիոնի տարբեր տարիների շրջանավարտները: Ներկայումս ամբիոնում աշխատում է 1 ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, 1 ՀՀ ԳԱԱ թղթակից անդամ, գիտության 4 դոկտոր և 8 թեկնածու:

Ամբիոնն իրականացնում է ընդհանուր ֆիզիկայի «Օպտիկական երևույթների ֆիզիկա» բաժնի դասավանդումը ֆիզիկայի և ռադիոֆիզիկայի ֆակուլտետներում, «Ոչ գծային ֆիզիկայի ներածություն», «Ֆիզիկական գիտափորձի ավտոմատացում» և «Մաթեմատիկական մոդելավորում և թվային մեթոդներ» ֆիզիկայի ֆակուլտետում, ինչպես նաև «Ժամանակակից բնագիտության կոնցեպցիաներ» սոցիոլոգիայի ու բանասիրության ֆակուլտետներում: Ֆիզիկայի ֆակուլտետի բակալավրիատում ամբիոնն ապահովում է «Լազերայինֆիզիկա» ուղղության մասնագիտական դասընթացները, ինչպես նաև «Կիրառական ֆիզիկա» մասնագիտության դասընթացների մի մասը:

1974 թվականից առայսօր ամբիոնն ակտիվորեն զբաղվում է ոչ գծային օպտիկայի և ոչ գծային ֆիզիկայի, օպտոէլեկտրոնիկայի և նյութագիտության խնդիրներով: Այսօր ամբիոնն զբաղվում է վերջին տասնհինգ տարիների ընթացքում բուռն զարգացում ապրող հեղուկ բյուրեղների ոչգծային օպտիկայով, լուսահիդրոդինամիկայով, թերմոմեխանիկայով և քիրալ ֆոտոնային կառուցվածքների օպտիկայով (այդթվում` նանոմասնիկներով հարստացված): Ամբիոնում ստացված արդյունքների հիման վրա տպագրված է 300-ից ավելի գիտական հոդված` մեծ հեղինակություն վայելող միջազգային, ինչպես նաև տեղական ամսագրերում: Կիրառական նշանակություն ունեցող արդյունքները պաշտպանված են 10-ից ավելի հեղինակային իրավունքով:

Ամբիոնի գիտական հետազոտությունները իրականացվում են 3 գիտահետազոտական լաբորատորիաներում, ինչպես նաև երկու պետական գրանտների շրջանակներում:

Ամբիոնի նախաձեռնությամբ և ակտիվ մասնակցությամբ Երևանում կազմակերպվել են մի շարք կոնֆերանսներ` «Լազերային ճառագայթման փոխազդեցությունը հեղուկ բյուրեղների հետ» Համամիութենական I գիտական խորհրդակցությունը (1978 թ.), «Կոհերենտ և ոչ գծային օպտիկա» միջազգային XI կոնֆերանսը (1982 թ.): 1999 թվականին կազմակերպվել է ստոքաստիկ երույթների և ոչ գծային ֆիզիկայի հարցերին նվիրված միջազգային դպրոցը, Հայ ֆիզիկոսների I համաշխարհային կոնգրեսը (2005 թ.), «Հեղուկ բյուրեղների օպտիկա» (OLC - 11) միջազգային կոնֆերանսը (2011 թ.):

Ներկայումս ամբիոնը սերտորեն համագործակցում է մի շարք ճանաչված գիտական կենտրոնների հետ, որոնց թվում են` Փարիզի Բարձրագույն դպրոցի վիճակագրական ֆիզիկայի լաբորատորիան, Լիոնի բարձրագույն դպրոցի ֆիզիկայի լաբորատորիան, Ֆլորենցիայի օպտիկայի ազգային ինստիտուտը, Կենտրոնական Ֆլորիդայի համակսարանը, Լավալ համալսարանը Կանադայի Քվեբեկ քաղաքում, Կիրառական ֆիզիկայի ինստիտուտը Գերմանիայի Դառմշտատ քաղաքում, Կալիֆոռնիայի պետական համալսարանը և Մոսկվայի պետական համալսարանի Միջազգային լազերային կենտրոնը: Իսկ այդ կենտրոններում աշխատող ամբիոնի շրջանավարտները ամուր կապ են ապահովում գիտական համագործակցության հետագա զարգացման համար:

Աշխատակիցներ

Ռոման Բախշիի Ալլահվերդյան

Ամբիոնի վարիչ

Լևոն Սուրենի Ասլանյան

Պրոֆեսոր

Ռաֆիկ Սերյոժայի Հակոբյան

Պրոֆեսոր

Էմին Ազատի Սանթրոսյան

Դոցենտ

Աղավնի Ալբերտի Կուտուզյան

Դոցենտ

Անուշավան Հայկարամի Մակարյան

Դոցենտ

Իշխան Գրիգորի Հարությունյան

Դոցենտ

Վաչագան Լևոնի Էլբակյան

Դոցենտ

Լևոն Մուսայելի Քոչարյան

Դոցենտ

Արթուր Աբրահամի Կիրակոսյան

Ասիստենտ

Նաիրա Սարգսի Սահակյան

Դասախոս

Սուրեն Ռուբենի Գալստյան

Ուսումնական վարպետ

Նունե Ֆրունզեի Վարդանյան

Ավագ լաբորանտ

Մարիամ Ռաֆիկի Հակոբյան

Ավագ լաբորանտ

Մոլեկուլային ֆիզիկայի ամբիոն

1964 թ-ին ԵՊՀ Ֆիզիկայի ֆակուլտետի օպտիկայի ամբիոնի վարիչ է նշանակվում երիտասարդ այն ծամանակ դեռ ֆիզմաթ գիտությունների թեկնածու Վիլեն Ասլանյանը, որը եղել է մակրոմոլեկուլների ֆիզիկայի հայտնի լենինգրադյան դպրոցի հիմնադիրներից մեկի` Մ.Վ.Վոլկենշտեյնի աշակերտը: Այս հանգամանքը կողմնորոշեց նրան օպտիկայի ամբիոնին կից ստեղծել մի փոքր խումբ, որը զբաղվում էր օպտիկական մեթոդներով կենսաբանական և սիթետիկ պոլիմերների կառուցվածքի հետազոտումով: Ստեղծված խումբը հիմք հանդիսացավ 1965թ-ին ֆիզիկայի ֆակուլտետում «Մոլեկուլային ֆիզիկայի» ամբիոնի հիմնադրմանը (մինչև 1992 թ. կոչվում էր «Մոլեկուլային ֆիզիկայի և կենսաֆիզիկայի» ամբիոն), որի ղեկավարը դարձավ Վ.Ասլանյանը: Ֆիզմաթ գիտ.դոկտոր, պրոֆեսոր Վիլեն Ասլանյանը ղեկավարում էր ամբիոնը ստեղծման օրվանից մինչեւ իր անժամանակ մահը 1989-ին: Ամբիոնի հիմնական գիտական ուղղություններն էին` սինթետիկ և կենսաբանական (ԴՆԹ, ՌՆԹ, սպիտակուցներ, թաղանթներ) մակրոմոլեկուլների կառուցվածքի հետազոտումը - որը պահպանվում է մինչև օրս:

Վ.Մ.Ասլանյանի մահից հետո 1989թ-ին ամբիոնը ղեկավարել են նրա աշակերտները. ֆիզմաթ գիտ.դոկտոր, պրոֆեսոր Սամվել Հարությունյանը (1994 - 2000 թթ.), ֆիզմաթ գիտ.դոկտոր, պրոֆեսոր Վլադիմիր Մորոզովը (2000 - 2005 թթ.), ֆիզմաթ գիտ.դոկտոր, պրոֆեսոր Եվա Դալյանը (2006թ-մինչև այժմ): Կարճ ժամանակաամիջոց (1992 - 1993 թթ.) ամնիոնը ղեկավարել է ԵՊՀ օպտիկայի ամբիոնի շրջանավարտ, ֆիզմաթ գիտ.դոկտոր, պրոֆեսոր Սերգեյ Առաքելյանը:

Ամբիոնի ստեղծման օրից 1965 թ-ից ամբիոնում սկսում են աշխատել. սինթետիկ պոլիմերների ռելակսացիոն հատկությունների մասնագետ Վազգեն Պավլովիչ Պետրոսյանը և փայլուն ինժեներական հատկություններով օժտված փորձարար Վահագ Սաղաթելյանը, որը հավաքել էր կենսաբանական և սինթետիկ պոլիմերների հետազոտման համար նախատեսված յուրահատուկ սարքավորումներ: 1966-ից սկսած Լենինգրադի ասպիրանտուրայից վերադարնում են Արտյոմ Դադիվանյանը, Ալեքսեյ Ջանբարյանցը և Հրանտ Ֆարշյանը, որոնք զբաղվում են սինթետիկ պոլիմերների կառուցվածքի ուսումնասիրությունով: Ամբիոնում ձևավորվում է սինթետիկ պոլիմերներով զբաղվող հզոր խումբ, դասախոսություններ է կարդում քիմիկոս պոլիմերների ֆիզքիմիայի մասնագետ Լիպարիտ Մելքոնյանը (նրա մահից հետո1976-ին այդ դասախոսությունները շարունակում է նրա փայլուն աշակերտը`Վահե Դանիելյանը): Մինչ այժմ ամբիոնում դասավանդում է ՀՀ ԳԱԱ թղթ.անդամ Արամ Շահինյանը:

Ամբիոնի պատմության մեջ մեծ հետք է թողել Կարեն Օքսուզյանը, որի ջանքերով տարիներ շարունակ ամբիոնում կատարվել են պոլիմերների ծերացման վերաբերվող տնտ.պայմանագրային աշխատանքներ:

1966 թ-ից ամբիոնի հետ համագործակցում է և դասախոսություններ է կարդում Կարդիոլոգիայի ինստիտուտի սրտամկանի մոլեկուլային կենսաբանության լաբորատորիայի վարիչ ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Սպարտակ Հովհաննեսյանը:

Մեծ ներդրում ունեին ամբիոնի կազմավորման մեջ Վահե Թումյանը և Վոլոդյա Վարդանյանը:

Ստեղծման օրից ամբիոնը ամեն տարի տալիս էր 10-20 շրջանավարտ: Երկաստիճանային համակարգին անցնելուց հետո ամբիոնը տարեկան ավարտում է 10-15 բակալավր և 6-10 մագիստրոս: Ամբիոնի պատմության ընթացքում 12 շրջանավարտ պաշտպանել են դոկտորական (6-ը ամբիոնում), իսկ մոտ 60-ը թեկնածուական (20 –ը ամբիոնում) ատենախոսություններ:

Հիմնական գիտական ուղղությունները`
• Լիգանդների հետ փոխազդեցության հետևանքով ԴՆԹ-ի և ՌՆԹ-ի կառուցվածքում առաջացած կոնֆորմացիոն փոփոխությունների տեսական և փորձնական ուսումնասիրությունը: Այդ փոխազդեցությունների մոլեկուլային մեխանիզմների պարզաբանումը: Որպես լիգանդ դիտարկվում են միավալենտ և երկվալենտ մետաղական իոնները, հակաուռուցքային ակտիվություն ունեցող Pt(II) և Ru(III)-պարունակող որոշ դեղանյութեր, անտիբիոտիկներ, ներկանյութեր, ինչպես նաև բարձր կենսաբանական ակտիվությամբ օժտված միացությունների մեծ դաս` պորֆիրիններ և մետաղապորֆիրիններ:
• ՈՒՄ- և գամմա-ճառագայթման ազդեցությունը կենսաբանական և սինթետիկ մակրոմոլեկուլների կառուցվածքի վրա:
• Պոլիմերների ջրային լուծույթների հիդրոդինամիկական վարքի փորձարարական ուսումնասիրությունը:
• Կենսապոլիմերների առաջնային և տարածական կառուցվածքների և նրանց ֆունկցիաների միջև կորելյացիայի տեսական ուսումնասիրությունը: Կենսապոլիմերներում պարույր-կծիկ անցման տեսության զարգացումը:
• Լիգանդների ադսորբցիան կենսաբանական և սինթետիկ թաղանթների վրա:

Համագործակցություն գիտական կենտրոնների հետ`
• ԱՄՆ
Պորտլենդի համալսարան (prof. A.S. Benight)
Ջորջիայի տեխնոլոգիական ինստիտուտ (Prof.R.Wartell)
Բոստոնի համալսարան (prof.M.Frank-Kamenetskii)
Ազգային առողջապահության ինստիտուտ, NIH, Բեթեսդա (prof. A.Parsegian)
• .Կանադա
Տորոնտոյի համալսարան (prof.T.Chalikian)
• Իտալիա
Ֆլորենցիայի համալսարան (prof. P.Orioli, prof. L.Messori)
• Թայվան
Տայպեյի համալսարան (prof. Chin-Kun Hu)
• Բելառուս
Կենսաօրգանական քիմիայի ինստիտուտ (prof.D.Lando)
• Ռուսաստան
Մոսկվայի պետական համալսարան (prof.Yu.Nechipurenko)
Սանկտ Պետերբուրգի պետական համալսարան (prof.N.Kasianenko)
Մոսկվայի մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտ (prof. V.Ivanov)
• Ուկրաինա
Խարկովի ցածր ջերմաստիճանների ֆիզիկատեխնիկական ինստիտուտ (prof. Yu.Blagoi)
Խարկովի Ռադիոֆիզիկայի և էլեկտրոնիկայի ինստիտուտ (prof. V.Maleev)
• Վրաստան
Թբիլիսիի ֆիզիկայի ինստիտուտ (prof. J.Monaselidze)

Գիտաժողովների կազմակերպում
Մոլեկուլային ֆիզիկայի ամբիոնը և Տորոնտոյի համալսարանի հետ համատեղ կազմակերպել են Հայաստանում 2 միջազգային գիտաժողով.
1. «Hydration and Molecular Recognition» ( Ծաղկաձոր, 2005թ-ի մարտի 1-ից -5-ը):
2. «Solvation and Ionic Effects in Biomolecules:Theory to Experiment» (Ծաղկաձոր, 2010թ-ի մայիսի 17-ից 21-ը)

Աշխատակիցներ

Եվա Բենոյի Դալյան

Ամբիոնի վարիչ

Վալերի Բեյբութի Առաքելյան

Պրոֆեսոր

Լուսինե Ռաֆիկի Ալոյան

Ասիստենտ

Շուշանիկ Արմենի Տոնոյան

Ասիստենտ

Իշխան Վոլոդյայի Վարդանյան

Ասիստենտ

Կարինե Կառլենի Քարամյան

Լաբորատորիայի վարիչ

Միջուկային ֆիզիկայի ամբիոն

Երևանի պետական համալսարանի Միջուկային ֆիզիկայի ամբիոնը հիմնադրվել է 1942 թ-ին ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Ա. Ի. Ալիխանյանի կողմից: Հայաստանում միջուկային ֆիզիկայի զարգացման և գիտական կադրերի պատրաստման գործում էական դեր են խաղացել հանրաճանաչ ֆիզիկոսներ Ա. Ի. Ալիխանովը, Ա. Բ. Միգդալը, Լ. Դ. Լանդաուն, Ի. Յա. Պոմերանչուկը, Պ. Լ. Կապիցան, Լ. Ա. Արցիմովիչը և այլոք:

Տարբեր տարիներին ամբիոնը ղեկավարել են`

1961 - 1969թթ. - ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, պրոֆեսոր, Լ. Մ. Տեր-Միքայելյանը

1969 - 1973թթ. - ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս, պրոֆեսոր, Հ. Հ. Վարդապետյանը

1973 - 1975թթ. - ֆիզ-մաթ. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր, Յու. Լ. Վարդանյանը

1975 - 2002թթ. - ֆիզ-մաթ. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր Ա. Հ. Խուդավերդյանը

2002 - 2005թթ. - ֆիզ-մաթ. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր Ա. Ս. Դանագուլյանը

2007 - 2013թթ. - ֆիզ-մաթ. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր Վ.Մ.Ցականովը

2013 թ-ից ամբիոնը ղեկավարում է ֆիզ.- մաթ. գիտ. դոկտոր Ա.Ռ.Բալաբեկյանը

Ամբիոնն իր գիտահետազոտական և ուսումնական աշխատանքները հիմնականում ծավալել է Հայաստանում միջուկային ֆիզիկայի և բարձր էներգիաների ֆիզիկայի կայացման և զարգացման ուղղություններին համապատասխան`

Կոսմիկ ճառագայթների ֆիզիկա,

Լիցքավորված մասնիկների ճառագայթում տարբեր միջավայրերում,

Միջուկի և տարրական մասնիկների ֆիզիկա,

Ֆոտոնային և էլեկտրոնային մասնիկների ծնման պրոցեսների փորձարարական հետազոտություններ,

Փորձերի մեթոդիկայի և տվյալների մշակում,

Արագացուցչային ֆիզիկա և տեխնիկա,

Միջուկային ռեակտորների ֆիզիկա և ատոմային էներգետիկա,

Կիրառական միջուկային ֆիզիկա:

Այս ուղղությունները ամբիոնի համար առաջիկայում գերակայող են` հաշվի առնելով միջուկային ֆիզիկայի զարգացման ներկայիս միտումները: Միջուկային ֆիզիկայի բնագավառի միջազգային կոլաբորացիաներում հայ գիտնականների ակտիվ մասնակցությամբ, Հայաստանում երրորդ սերնդի CANDLE սինքրոտրոնային լույսի աղբյուրի նախագծման և նոր ատոմակայանի կառուցմամբ են պայմանավորված ամբիոնում բակալավրիատի և մագիստրատուրայի կադրերի պատրաստման ծրագրերն ու մակարդակը:

Ուսանողներն իրենց դիպլոմային աշխատանքներն են կատարում և պրակտիկա ձեռքբերում ամբիոնի հետևյալ բազային ինստիտուտներում`

Ա. Ի. Ալիխանյանի անվան Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտը,

CANDLE սինքրոտրոնային ճառագայթման կենտրոնը, ԵՊՀ-ին կից գիտահետազոտական ինստիտուտը,

ՀԱԷԿ-ի և Ատոմվերահսկողությունը:

Այս կազմակերպությունների առաջատար գիտնականներն ու մասնագետներն ակտիվ մասնակցություն ունեն ամբիոնում գիտական կադրերի պատրաստման, ուսանողների դիպլոմային աշխատանքների ղեկավարման և միջուկային ֆիզիկայի զարգացման ժամանակակից ուղղություններով դասախոսությունների անցկացման գործում:

Ամբիոնը համագործակցում է հետևյալ խոշոր գիտական կենտրոնների հետ`

Միջուկային հետազոտությունների միացյալ ինստիտուտ (JINR, ՌԴ)

Գերմանիայի արագացուցչային կենտրոն (DESY, ԳԴ)

Միջուկային հետազոտությունների Եվրոպական կենտրոն (CERN, Շվեյցարիա)

Ջեֆֆերսոնի լաբորատորիա (CEBAF - JLAB, ԱՄՆ)

Պաուլ Շերերի ինստիտուտ (PSI, Շվեյցարիա)

Սան Պաոլոյի համալսարանի ֆիզիկայի ինստիտուտ, Բրազիլիա

Միջուկային ֆիզիկայի ուսուցման STAR-NET համացանցին, Ավստրիա:

Ամբիոնն իր պատրաստակամությունն է հայտնում գիտական համագործակցության շրջանակներն ընդլայնելու և նոր կապեր հաստատելու համար:

Աշխատակիցներ

Անահիտ Ռաֆիկի Բալաբեկյան

Ամբիոնի վարիչ

Վահրամ Գասպարի Պետրոսյան

Պրոֆեսոր

Գոհար Հովհաննեսի Հովհաննիսյան

Դոցենտ

Սուրիկ Արարատի Բզնունի

Ասիստենտ

Լեոնիդ Հենրիկի Պետրոսյան

Լաբորատորիայի վարիչ

Արմեն Հրանտի Գրիգորյան

Գիտաշխատող

Հրաչյա Մանվելի Ասատրյան

Դասախոս

Արմեն Ռաֆիկի Թումասյան

Դասախոս

Կարապետ Սարիբեկի Օհանյան

Ավագ լաբորանտ

Տաթևիկ Ստյոպայի Մելքումյան

Լաբորանտ

Բարձրագույն մաթեմատիկայի ամբիոն

Ամբիոնը ստեղծվել է 1966 թվականին: Ամբիոնի առաջին վարիչ եղել է ՀՀ ԳԱԱ ակադեմիկոս Հանրի Բարսեղի Ներսիսյանը, այնուհետև ամբիոնը ղեկավարել են դոցենտներ Ֆերդինանդ Թալալյանը, Սարգիս Հակոբյանը և Անատոլի Կիտբալյանը:

2003 թ-ից ամբիոնը ղեկավարում է ֆիզ-մաթ. գիտ. դոկտոր, պրոֆեսոր Մարտին Գևորգի Գրիգորյանը: Սկզբնական շրջանում Ֆիզիկայի և Ռադիոֆիզիկայի Ֆակուլտետների ուսանողների համար կարդացվել են մաթեմատիկայի ընդհանուր դասընթացներ: Հետագայում, երբ ամբիոնում ստեղծվեց «Մաթեմատիկական ֆիզիկա» մասնագիտացում, բացի ընդհանուր դասընթացներից կարդացվում էին շուրջ 18 մասնագիտական մաթեմատիկական առարկաներ: Այս մասնագիտությամբ ավարտածներից 10-ը պաշտպանել են դոկտորական թեզ և ավելի քան 10 թեկնածուական թեզ: Վերջին տարիներին ամբիոնում իրականացվում է մագիստրոսական ծրագիր` «Մաթեմատիկական ֆիզիկայի մեթոդներ, գծային և ոչ գծային մեթոդներ» (ղեկավար` Մ. Գրիգորյան): Ամբիոնում իրականացվում են նաև ՀՀ պետական բյուջեի կողմից ֆինանսավորվող գիտական թեմաներ (1996թ.-ից թեմայի ղեկավար` Մ.Գրիգորյան, 2005թ.-ից Կ.Ավետիսյան):

Ամբիոնն ունի սերտ գիտական համագործակցություն ՀՀ ԳԱԱ Մաթեմատիկայի ինստիտուտի, ՌԴ Ստեկլովի անվան Մաթեմատիկայի ինստիտուտի, Մոսկվայի, Սանկտ-Պետերբուրգի, Օդեսայի, Թբիլիսիի, Վարշավայի, Պարդյուի (ԱՄՆ), Մադրիդի Պետական Համալսարանների հետ:

Աշխատակիցներ