«Երևանում կմշակվեն տվյալահենք մոդելներ՝ «խելացի» քաղաքաշինության և քաղաքային միջավայրի զարգացման համար». ԵՊՀ հետազոտող Արտակ Փիլոյան

ԵՊՀ աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետի քարտեզագրության և գեոմորֆոլոգիայի ամբիոնի վարիչի պաշտոնակատար, ասիստենտ Արտակ Փիլոյանի և գործընկերների հեղինակած «Տարածական հետազոտությունների և քաղաքային ինֆորմատիկայի կենտրոն» վերտառությամբ նախագիծը երաշխավորվել է ֆինանսավորման ԿԳՄՍ նախարարության բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի հայտարարած «Հեռավար լաբորատորիաների հիմնադրում-2025» մրցույթում։

Աշխարհագրության և երկրաբանության ֆակուլտետի մասնագետները, համագործակցելով Տոկիոյի համալսարանի (Ճապոնիա) գիտաշխատողների հետ, նախագծի շրջանակում կիրականացնեն մի շարք կիրառական և գիտական ուսումնասիրություններ՝ ուղղված Երևանի թվայնացմանը, քաղաքային միջավայրի կայուն զարգացմանը, սեյսմիկ դիմացկունության գնահատմանը, ինչպես նաև մարդկանց և քաղաքային միջավայրի փոխազդեցության բացահայտմանը։

Արտակ Փիլոյանն ընդգծեց, որ հինգ տարի տևողությամբ այս նախաձեռնության արդյունքում կստեղծվի Երևանի թվային «երկվորյակը», որը հիմք կծառայի տվյալահենք, գիտահեն որոշումների ընդունման, ինչպես նաև «խելացի» քաղաքաշինության և ճկուն կառավարման նոր մոտեցումների համար։

Կենտրոնի մեկնարկային երկու հիմնական հետազոտական ուղղություններից առաջինը նպատակաուղղված է սեյսմիկ խոցելիության մոդելավորմանը. «Երևանի Փոքր կենտրոնի համար կզարգացվեն արհեստական բանականության և մեծ տվյալների հիման վրա կառուցված մոդելներ՝ շենքերի սեյսմիկ խոցելիության գնահատման նպատակով։ Կկատարվեն տվյալների հավաքագրում, հեռազննման վերլուծություններ, դաշտային աշխատանքներ և կառուցման տարիքի, ճարտարապետական կառուցվածքի, շինանյութերի վերաբերյալ շենքային տվյալների «անձնագրավորում»։ Այս գործընթացը կուղեկցվի մեքենայական ուսուցման ալգորիթմներով՝ շենքերի ռիսկայնության աստիճանները գնահատելու համար»,- նշեց Արտակ Փիլոյանը՝ հավելելով, որ մյուս կարևոր ուղղությունը նվիրված է քաղաքային միջավայրի՝ մարդկանց վարքագծի վրա ունեցած ազդեցության ուսումնասիրությանը. «Հետազոտության ընթացքում կվերլուծվեն այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են կանաչ տարածքների առկայությունը, օդի որակը, աղմուկի մակարդակը, տրանսպորտային հասանելիությունը»:

Քաղաքային միջավայրի ուսումնասիրության համար մեքենայական ուսուցման մոդելների, դաշտային հարցումների և սենսորների միջոցով կատարվելու են վերլուծություններ, որոնք կօգնեն հասկանալու՝ ինչպես է քաղաքային տարածական կառուցվածքը պայմանավորում մարդկանց ամենօրյա վարքը, երթևեկությունը և կենսակերպը։

«Քաղաքային ինֆորմատիկան քաղաքային պլանավորման, տեխնոլոգիայի և տարածական գիտության խաչմերուկում է։ Մեր նպատակը միայն սեյսմիկ գնահատումը չէ։ Միաժամանակ ցանկանում ենք ստեղծել գործիքներ, որոնք կօգնեն կառավարելու քաղաքը տվյալներով, հասկանալու՝ ինչպես է քաղաքն «աշխատում» մարդկանց համար»,- նշեց Արտակ Փիլոյանը։

Նա հավելեց, որ նախագիծը դիտարկվում է որպես Հայաստանի թվայնացման օրակարգի մաս: Արդեն իսկ կան համագործակցության նախանշված ուղիներ մի շարք պետական կառույցների, այդ թվում՝ Քաղաքաշինության կոմիտեի, Բարձր տեխնոլոգիաների նախարարության, Ներքին գործերի նախարարության և Երևանի քաղաքապետարանի հետ։

Նախագծի արդյունքներն ունենալու են ոչ միայն գիտական, այլև գործնական նշանակություն, ինչը կնպաստի նորարար մոդելների կիրառմանը քաղաքային պլանավորման, աղետների կառավարման և կայուն զարգացման ոլորտներում։

Նախագծի միջազգային հիմնական գործընկերը Տոկիոյի համալսարանի պրոֆեսոր, Տարածական տեղեկատվության գիտության կենտրոնի (Center for Spatial Information Science (CSIS)) ղեկավար Յոշիհիդե Սեկիմոտոն է՝ միջազգային ճանաչում ունեցող առաջատար մասնագետ։ Նա նաև «PLATEAU» կոնսորցիումի՝ աշխարհի ամենաառաջադեմ թվային քաղաքային տվյալների համակարգերից մեկի գլխավոր քարտուղարն է:

Մյուս միջազգային գործընկերը՝ դոցենտ Կոտարո Իիձուկան, մասնագիտացած է արբանյակային տվյալների, «UAV» տեխնոլոգիաների, հողօգտագործման վերլուծության և աղետների ռիսկերի գնահատման ոլորտներում։

ԵՊՀ գիտահետազոտական խմբին կամավոր հիմունքներով կմիանա նաև Տոկիոյի համալսարանի «CSIS» կենտրոնի հայազգի հետազոտող Արթուր Հովհաննիսյանը, որը ճարտարապետության, քաղաքային դիզայնի և տարածական պլանավորման ոլորտներում ունի շուրջ 7 տարվա աշխատանքային փորձ։

Գիտական թիմում ներգրավված են ԵՊՀ ռեգիոնալ երկրաբանության և օգտակար հանածոների հետախուզման ամբիոնի դոցենտ Վահան Մանուկյանը, ինչպես նաև ասպիրանտներ Մարիամ Փենինյանն ու Լենա Մարալյանը։