March 20, 2024 | 14:20
Science
Education
Research
Student employment as subject of research study
Within the framework of the "Research News" series, this time we have referred to Syuzanna Yeghiazaryan, an applicant at the YSU Faculty of Sociology. Her scientific article on the study of student employment was published in "Journal of Sociology: Bulletin of Yerevan University" scientific journal.
Տարեցտարի աշխատաշուկայում սրընթաց աճում է առաջարկի և պահանջարկի տարբերությունը, որի պատճառով սրվում են երիտասարդ աշխատողների իրական զբաղվածության խնդիրները։ Հարցն առավել արդիական է դարձնում Հայաստանի բուհերում մասնագիտական գիտելիքների տեսական ու գործնական կողմերի հավասարակշռման անհրաժեշտությունը: Այս առումով ուսանողների զբաղվածության հարցում հրատապ է գործատուի պահանջների և բուհական կրթության համապատասխանության խնդիրը:
Սյուզաննա Եղիազարյանը, որը նաև Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի սոցիոլոգիայի և սոցիալական աշխատանքի ամբիոնի դասախոս է, այս խնդիրները սկսել է ուսումնասիրել դեռ 2015 թվականից՝ իր գիտահետազոտական աշխատանքներում կարևորելով կրթական ուղղվածությունը: Նա շուրջ 26 գիտական հոդվածների հեղինակ է, որոնց գերակշիռ մասը առնչվում է գիտահետազոտական այս ուսումնասիրությանը:
«Քանի որ ուսանողների շրջանում մշտապես նկատելի է աշխատանքի ընդունվելու խնդիրը, առաջին հերթին շատ էի ցանկանում օգնել նրանց»,- ասաց Ս. Եղիազարյանը՝ հավելելով, որ իր նպատակը եղել է գտնել արդյունավետ մոդել, թե ինչպես կարելի է համակարգել Հայաստանում ուսանողների՝ աշխատանքի ընդունվելու գործընթացը:
«Խնդիրը հիմնովին վերլուծելու համար անհրաժեշտ էր հասկանալ՝ որտեղից սկսել և որտեղ ավարտել: Բավականին երկար ուսումնասիրություններ արվեցին Երևանի, ապա մարզերի բուհերում. նշեմ, որ խնդիրներն առանձնապես չէին տարբերվում: Ես ուսումնասիրել եմ նաև բուհերի կարիերայի կենտրոնները, որոշ բուհերում այն շատ արդյունավետ էր աշխատում, որոշ բուհերում այն ուսանողին ոչինչ չէր տալիս, քանի որ կապ չէր հաստատում գործատուի հետ»,- նշեց դասախոսը:
Նա շեշտեց, որ «Ուսանողների՝ աշխատաշուկա անխոչընդոտ մուտքի ապահովման հնարավոր մոդելների կիրառելիությունը ՀՀ-ում» խորագրով հոդվածում քննարկվել են ուսումնառությունն ու աշխատանքը համատեղելու խնդիրները, բացահայտվել են բուհից աշխատաշուկա բարձրորակ մասնագետների անխոչընդոտ անցումն ապահովող և կրթության որակի վրա բացասաբար չազդող զբաղվածության արդյունավետ մոդելներ:
«Կարևորում եմ բուհ-աշխատաշուկա համագործակցության տեղեկատվական մոդելը, ուսանողների վարքի դրդապատճառային մոդելը, ինչպես նաև ուսանողների զբաղվածությունը նրանց ապագա մասնագիտությամբ կամ հարակից մասնագիտություններով կազմակերպելը, որոնք խիստ կարևոր են մասնագիտական պատրաստվածության մակարդակի բարձրացման և աշխատանքային միջավայրում սոցիալական ներառման խնդիրների լուծման համար»,- ընդգծեց Սյուզաննա Եղիազարյանը:
Սոցիոլոգը նշեց, որ նախկինում, ըստ ազգային մտածելակերպի, բուհի ուսանողը չպետք է աշխատեր սպասարկման կամ սպառողական ոլորտում, սակայն ներկայում կարծրատիպը կոտրվել, իսկ խնդիրը հաղթահարվել է: Երբ ուսանողը այդ 4 տարում աշխատում է այլ ոլորտում, հավանականությունը շատ մեծ է, որ նա այլևս չի ցանկանալու աշխատել իր մասնագիտությամբ:
«Հայաստանում ուսանողների շրջանում աշխատանք գտնելու ամենակարևոր դրդապատճառն ավելի շատ ֆինանսական խնդիրների լուծումն է, քան մասնագիտական փորձ ձեռք բերելը: Ուսումնառության շրջանում ուսանողները ցանկանում են գումար աշխատել, լուծել սոցիալական խնդիրները, վճարել ուսման վարձը և օգնել ծնողներին. մասնագիտական փորձ ձեռք բերելը երկրորդ և երրորդ տեղում է, ամենակարևոր հարցն այն է, որ ուսանողները երկմտում են՝ արդյոք կշարունակեն կատարել մասնագիտական աշխատանք, թե ոչ»,- ասաց նա:
Ըստ հարցումների արդյունքների՝ որոշ ուսանողներ զղջացել են մասնագիտական ընտրության համար։ Հաճախ ուսանողները մասնագիտություն ընտրում են ծնողների, ընկերների խորհրդով: Սոցիոլոգի վերլուծության արդյունքներով շատ քչերն են, որ բուհ ընդունվելուց առաջ մոնիթորինգ են անցկացնում՝ հասկանալու համար տվյալ մասնագիտությունն արդյոք իրենցն է: Խնդիրը լուծելու համար հետազոտողն ընդգծում է. «Մենք առաջարկել ենք, որ դպրոցներում լինեն մասնագիտական կողմնորոշման կենտրոններ: Երեխաներին տանեն բանկ, հիվանդանոց և այլ հաստատություններ, ծանոթացնեն մասնագետների աշխատանքին, որպեսզի երեխան «ներսից» պատկերացնի, թե այնտեղ ինչպես են աշխատում: Եթե իրենք չեն ռեալիզացվում, ստացվում է, որ ուսանողները բուհն ավարտում են որպես ապագա գործազուրկներ»:
Սյուզաննա Եղիազարյանը, խոսելով տեսական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հնարավորությունից, նշեց, որ աշխարհի շատ երկրներում այդ առումով կա բաց։ Նա շեշտեց, որ այդ հնարավորությունն ապագա մասնագետների մասնագիտական փորձառության և դրանով անխոչընդոտ աշխատաշուկա մտնելու կարևոր պայման է: Ուսանողական տարիներին մասնագիտական տեսական գիտելիքները աշխատանքում գործածելու կարողությունների ու հմտությունների վերածելը, աշխատանքային փորձի ձեռքբերումը նպաստում են ուսանողներին սոցիալական և մասնագիտական առումով հարմարվելուն հասարակության մեջ, ինչպես նաև աշխատաշուկայում մրցակցային առավելություններ ունենալուն։
«Աշխարհում կան շատ կրթական մոդելներ, որոնցից ինձ առավել շատ դուր է գալիս դանիական մոդելը. այնտեղ նվազագույնի են հասցված տեսական դասընթացները՝ կենտրոնանալով գործնական աշխատանքների վրա: Բազմաթիվ հեղինակավոր բուհեր կան, որոնք ունեն իրենց առընթեր լաբորատորիաները, գիտահետազոտական կենտրոնները, որտեղ ուսանողներն աշխատում են կես օրով՝ ստանալով համապատասախան աշխատավարձ, որը հնարավորություն է տալիս լուծելու սոցիալական խնդիրները և մնալու մասնագիտության մեջ»,- մեկնաբանեց դասախոսը՝ հավելելով, որ աշխատում են ուսանողի մոտ այնպիսի մտածողություն ձևավորել, որպեսզի նրանք գիտելիքը կիրառեն ի շահ իրենց:
Սոցիոլոգը նկատեց, որ հաճախ գործատուները ևս բախվում են մի շարք խնդիրների ուսանողներին աշխատանքի ընդունելիս. նրանք ցանկանում են ունենալ հմուտ մասնագետներ, որոնք կունենան լիարժեք կրթություն, կամ կլինեն գոնե ուսումնառության 4-րդ կուրսում: Գործատուների համար առաջարկվել է մոդել և ներկայացվել, թե ինչպես պետք է աշխատել ուսանողների հետ:
Այնուամենայնիվ, հետազոտության արդյունքում պարզվել է, որ ՀՀ-ում արձանագրվել է աշխատող ուսանողների թվաքանակի աճ:
Հավելենք, որ զբաղվածության խնդրի լուծման նպատակով ԵՊՀ շրջանավարտների և կարիերայի կենտրոնը համալսարանի ուսանողներին և շրջանավարտներին պարբերաբար տեղեկացնում է թափուր աշխատատեղերի, պրակտիկաների, կամավորական աշխատանքների, ծրագրերի և այլ հնարավորությունների մասին։
