Skip to main content
Home
envelope
ՀայերենРусскийEnglish

Main Navigation (Eng)

  • Admission
    • Undergraduate admission
    • Master’s degree admission
    • Postgraduate admission
    • Foreign Students
    • Preparatory courses
    • Work Carried out with Applicants
    • YSU STEM High School
  • Education
    • Guide Book for First Year Students
    • Educational programs
    • Granting qualification of a pedagogue
    • Center for Academic Writing
    • Continuing education
    • Academic Calendar
  • Science
    • Open science
    • Conferences
    • Library
    • Grants
    • Publishing House
    • Doctoral Thesis Defence Councils
    • HRS4R
  • News and events
    • Events
    • Activities
    • News
    • Newsletter
    • Announcement
    • Photo gallery
    • Video gallery

Secondary Navigation (Eng)

  • About YSU
    • YSU Management
    • YSU Symbols
    • YSU International Cooperation
    • Quality assurance
    • YSU History Museum
    • Vacancies
    • FAQ
  • Structure
    • YSU Faculties and Educational Centers
      • Faculty of Geography and Geology
      • Faculty of Theology
      • Faculty of Oriental Studies
      • Faculty of European Languages and Communication
      • Faculty of Journalism
      • Faculty of Informatics and Applied Mathematics
      • Faculty of Law
      • Faculty of Biology
      • Faculty of Armenian Philology
      • Faculty of International Relations
      • Faculty of History
      • Institute of Physics
      • Faculty of Russian Philology
      • Faculty of Sociology
      • Faculty of Economics and Management
      • Faculty of Philosophy and Psychology
      • Faculty of Chemistry
      • Faculty of Mathematics and Mechanics
      • Pedagogy and Education Development Center
      • Center for European Studies
      • Institute of Pharmacy
      • Information Technologies Educational and Research Center
      • Chair of Civil Defense
      • Chair of Physical Education and Sports
    • Column Wrapper
      • YSU STEM High School
      • YSU Ijevan Branch
    • Scientific Centers and Laboratories
      • American Studies Center
      • Center for Mathematical and Applied Research
      • Institute for Armenian Studies
      • Institute for Social and Humanitarian Studies
      • Research Center for Chemistry
      • Research Institute of Biology
      • Research Institute of Physics
      • Research Center for the Institute of Pharmacy
    • Scientific and Educational Centers
      • Observatory
      • Scientific and Educational Center for Control and Monitoring of the Quality of Medicines
      • Specialized cabinet-laboratory for the Design of Very Large Integrated Circuits (Synopsis)
      • Legal Clinic
      • Center for Applied Psychology
      • Research Center-Library of Greek Studies
      • Innovation Center for Microbial Biotechnology and Biofuels
      • Russian Center
      • Center for Russian Studies
      • Distance Learning Laboratory of Sociology
    • Column Wrapper
      • Banner
    • Administrative Divisions of YSU
      • Academic Secretary
      • Center for Doctoral Education
      • General Division
      • YSU History Museum
      • Department of Energy System Operation
      • Financial Analysis Department
      • Human Resources Department
      • Center for Admissions and Affairs with Applicants
      • Vehicle Fleet
      • Business Incubator
      • Byurakan Industrial Practice Base
      • Medical Center
      • Science Policy Department
      • Procurement Planning Department
      • Dilijan Sports and Health Center
      • YSU Archive
      • Publishing House
      • Legal Service
      • Marketing Department
      • International Cooperation Office
      • Tsaghkadzor training and production base
      • Cultural Center
      • Fire Safety Service
      • Alumni and Career Center
      • Hankavan Industrial Practice Base
      • Accounting Department
      • Center for Quality Assurance
      • Department for Special Affairs
      • Guest House
      • Student Dormitory
      • Educational-Methodological Department
      • Marie and Sarkis Izmirlian Library
      • Center for Strategic Planning
      • Rectorate
      • Rector's Office
      • Department of Territory Improvement and Landscape Design
      • Information Technology Department
      • Department of Organization and Control of Economic Activities
      • Student Affairs Center
  • Structure
  • Alumni and Career
    • Alumni Community
    • Career Center
    • Friends of YSU
  • Student life
    • YSU Student Scientific Society
    • YSU Student Council
    • Art and Culture
ՀայերենРусскийEnglish
envelope

Main Navigation (Eng)

  • Admission
    • Undergraduate admission
    • Master’s degree admission
    • Postgraduate admission
    • Foreign Students
    • Preparatory courses
    • Work Carried out with Applicants
    • YSU STEM High School
  • Education
    • Guide Book for First Year Students
    • Educational programs
    • Granting qualification of a pedagogue
    • Center for Academic Writing
    • Continuing education
    • Academic Calendar
  • Science
    • Open science
    • Conferences
    • Library
    • Grants
    • Publishing House
    • Doctoral Thesis Defence Councils
    • HRS4R
  • News and events
    • Events
    • Activities
    • News
    • Newsletter
    • Announcement
    • Photo gallery
    • Video gallery

Secondary Navigation (Eng)

  • About YSU
    • YSU Management
    • YSU Symbols
    • YSU International Cooperation
    • Quality assurance
    • YSU History Museum
    • Vacancies
    • FAQ
  • Structure
    • YSU Faculties and Educational Centers
      • Faculty of Geography and Geology
      • Faculty of Theology
      • Faculty of Oriental Studies
      • Faculty of European Languages and Communication
      • Faculty of Journalism
      • Faculty of Informatics and Applied Mathematics
      • Faculty of Law
      • Faculty of Biology
      • Faculty of Armenian Philology
      • Faculty of International Relations
      • Faculty of History
      • Institute of Physics
      • Faculty of Russian Philology
      • Faculty of Sociology
      • Faculty of Economics and Management
      • Faculty of Philosophy and Psychology
      • Faculty of Chemistry
      • Faculty of Mathematics and Mechanics
      • Pedagogy and Education Development Center
      • Center for European Studies
      • Institute of Pharmacy
      • Information Technologies Educational and Research Center
      • Chair of Civil Defense
      • Chair of Physical Education and Sports
    • Column Wrapper
      • YSU STEM High School
      • YSU Ijevan Branch
    • Scientific Centers and Laboratories
      • American Studies Center
      • Center for Mathematical and Applied Research
      • Institute for Armenian Studies
      • Institute for Social and Humanitarian Studies
      • Research Center for Chemistry
      • Research Institute of Biology
      • Research Institute of Physics
      • Research Center for the Institute of Pharmacy
    • Scientific and Educational Centers
      • Observatory
      • Scientific and Educational Center for Control and Monitoring of the Quality of Medicines
      • Specialized cabinet-laboratory for the Design of Very Large Integrated Circuits (Synopsis)
      • Legal Clinic
      • Center for Applied Psychology
      • Research Center-Library of Greek Studies
      • Innovation Center for Microbial Biotechnology and Biofuels
      • Russian Center
      • Center for Russian Studies
      • Distance Learning Laboratory of Sociology
    • Column Wrapper
      • Banner
    • Administrative Divisions of YSU
      • Academic Secretary
      • Center for Doctoral Education
      • General Division
      • YSU History Museum
      • Department of Energy System Operation
      • Financial Analysis Department
      • Human Resources Department
      • Center for Admissions and Affairs with Applicants
      • Vehicle Fleet
      • Business Incubator
      • Byurakan Industrial Practice Base
      • Medical Center
      • Science Policy Department
      • Procurement Planning Department
      • Dilijan Sports and Health Center
      • YSU Archive
      • Publishing House
      • Legal Service
      • Marketing Department
      • International Cooperation Office
      • Tsaghkadzor training and production base
      • Cultural Center
      • Fire Safety Service
      • Alumni and Career Center
      • Hankavan Industrial Practice Base
      • Accounting Department
      • Center for Quality Assurance
      • Department for Special Affairs
      • Guest House
      • Student Dormitory
      • Educational-Methodological Department
      • Marie and Sarkis Izmirlian Library
      • Center for Strategic Planning
      • Rectorate
      • Rector's Office
      • Department of Territory Improvement and Landscape Design
      • Information Technology Department
      • Department of Organization and Control of Economic Activities
      • Student Affairs Center
  • Structure
  • Alumni and Career
    • Alumni Community
    • Career Center
    • Friends of YSU
  • Student life
    • YSU Student Scientific Society
    • YSU Student Council
    • Art and Culture
  1. Main
  2. News
  3. YSU PhD student Hrachya Asatryan investigates strong interaction corrections using new methods
December 12, 2024 | 11:30
Science
Education

YSU PhD student Hrachya Asatryan investigates strong interaction corrections using new methods

Numerous scientific topics related to the structure of the universe and the interactions of elementary particles are currently at the forefront of physicists’ research. One such topic is the study of the B-meson, which plays a crucial role in this field. Hrachya Asatryan, a PhD student at YSU Institute of Physics, is conducting research on this subject.

Հրաչյա Ասատրյանը «Ասպիրանտների և երիտասարդ հայցորդների հետազոտության ծրագիր-2024» մրցույթի հաղթողներից է։ Մրցույթում նա ներկայացրել է «Ուժեղ փոխազդեցությունների ուղղուﬓերը B-ﬔզոնի թույլ ռադիացիոն տրոհուﬓերի համար» խորագրով գիտական նախագիծը, որի շուրջ այժմ կատարում է հետազոտություններ։

Թեմայի ընտրության մասին

Հետաքրքիր է, որ հետազոտության թեմայի ընտրությունը ստացվել է ակամա։ Ինչպես նշում է Հրաչյան, նրա պապիկը (ԵՊՀ միջուկային ֆիզիկայի ամբիոնի դասախոս Հրաչյա Ասատրյանը, որի հետ ներկայում շարունակում է համատեղ հոդվածներ հրապարակել) և հայրիկը նույնպես տարիներ շարունակ գիտական գործունեություն են ծավալել ֆիզիկայի ոլորտում։ Բացի դրանից՝ այն երևույթներն ու հարցերը, որոնք վերաբերում են տիեզերքի կառուցվածքին, ինչպես նաև տեսական ֆիզիկային, միշտ հետաքրքրել են Հրաչյային։

«B-մեզոնների թույլ ռադիացիոն տրոհումներն արդեն տևական ժամանակ է, ինչ տեսաբանների և փորձարարների ուշադրության կենտրոնում են՝ պայմանավորված այն հնարավորություններով, որոնք նրանք տալիս են ստանդարտ մոդելի (ՍՄ, որը այժմյան ամենաճշգրիտ տեսությունն է ֆիզիկայի 4 հիմնարար ուժերից 3-ի նկարագրման համար) ստուգումների համար: Հազվագյուտ տրոհումների մասին փորձարարական և տեսական տվյալների համեմատությամբ հնարավոր է գտնել ՍՄ-ի հետ անհամաձայնություններ, որոնք կարող են վկայել «նոր ֆիզիկայի» մասին։ Փորձի և տեսության ճշգրիտ համեմատություն կատարելու համար հարկավոր է ճշգրիտ տեսական կանխատեսումներ ունենալ»,- ասում է Հրաչյան:

Նա բացատրում է, որ B-մեզոնը երկու քվարկներից (որոնք պրոտոնները և նեյտրոնները կազմող տարրական մասնիկներն են) կազմված քվանտային մասնիկ է։ Դրանց ուսումնասիրությունը կարևոր դեր ունի տարրական մասնիկների ֆիզիկայի ներկայիս աշխարհում, քանի որ B-մեզոնների որոշակի հազվագյուտ տրոհումների փորձնական և տեսական ուսումնասիրությամբ հնարավոր է թե՛ ստուգել ստանդարտ մոդելի տեսությունը, թե՛ պոտենցիալ «նոր ֆիզիկայի» մասին որոշակի պնդումներ անել։ Ըստ Հրաչյայի՝ գուցե մի օր այն հնարավորություն տա պատասխանելու այն հարցերին, որոնք մինչ օրս բաց են մնացել։

Նոր մեթոդների կիրառում

«Հետազոտություններ կատարելու համար օգտագործում ենք Ֆեյնմանի դիագրամներ, որոնք հնարավորություն են տալիս բարդ ֆիզիկական գործընթացները ներկայացնելու դիագրամատիկ տեսքով, ապա որոշակի հայտնի կանոններով դրանք «հաշվել»։ Գումարելով տվյալ գործընթացի վերջնական վիճակի բերող բոլոր դիագրամները՝ կարող ենք ստանալ ընդհանուր արդյունք։ Վերջերս Ճապոնիայում սկսել է աշխատել Belle-II գիտափորձը, որում նաև ներգրավված են մեր գործընկերները Երևանի ֆիզիկայի ինստիտուտից։ Ակնկալում ենք, որ այդ գիտափորձի արդյունքում փորձարարական հաշվարկների ճշտությունը ավելի կմեծանա։ Մեր աշխատանքի արդյունքում նաև կստանանք առավել ճշգրիտ տեսական հաշվարկներ։ Այս երկու արդյունքների համեմատությամբ կարող ենք հետևություններ անել ՍՄ-ի ճշտության սահմանների մասին, ինչպես նաև նոր սահմանափակումներ դնել ՍՄ-ից դուրս ֆիզիկական տարբեր մոդելների վրա»,- նշում է ասպիրանտը։

Հրաչյան աշխատանքները հաճախ կատարում է Բեռնի համալսարանի պրոֆեսոր Քրիստոֆ Գրոյբի հետ համատեղ, սակայն հնարավոր է համագործակցությունների շրջանակում աշխատի նաև Վարշավայի համալսարանի, Կարլսրուեի համալսարանի գործընկերների հետ՝ ամփոփելու որոշակի պրոցեսների (մասնավորապես b քվարկի՝ մի ֆոտոնի և մի s քվարկի տրոհման) հերթական կարգի ուղղումների հաշվարկները։

«Ուժեղ փոխազդեցությունները հիմնարար դեր ունեն տիեզերքի մասին մեր պատկերացումների կազմավորման գործում։ Ուժեղ փոխազդեցությունների շնորհիվ է, որ ատոմների միջուկներում պրոտոններն ու նեյտրոնները մնում են միմյանց «սոսնձված»։ Պատահական չէ, որ ուժեղ փոխազդեցության կրիչ մասնիկներին կոչում են գլյուոններ (անգլերեն «glue»՝ սոսինձ բառից)։ Ատոմային և միջուկային ֆիզիկայի հարցերին անհնար է պատասխանել՝ առանց հաշվի առնելու ուժեղ փոխազդեցությունները։ Տեսական ֆիզիկայի ոլորտը շատ յուրահատուկ է այս առումով, քանի որ փաստացի այդ ոլորտով զբաղվելու համար միայն պետք է գիտելիքների մեծ պաշար, համառություն և լավ համակարգիչ։ Այս պատճառով մեծ հաշվով էական չէ, թե որտեղ ես կատարում ուսումնասիրություններդ՝ Հայաստանո՞ւմ, Շվեյցարիայո՞ւմ, թե՞ Ճապոնիայում։ Հայաստանում ֆիզիկայի բնագավառում բարձրորակ կրթություն տալիս է ԵՊՀ ֆիզիկայի ինստիտուտը, կան ոլորտի մասնագետներ, իսկ գիտական ծրագրերի շնորհիվ նաև հնարավոր է ձեռք բերել այն ռեսուրսները, որոնք անհրաժեշտ են հետազոտությունը կատարելու համար»,- ընդգծում է նա։

Խոսելով ֆիզիկայի ապագա զարգացման մասին՝ Հրաչյան ընդգծում է․ «Այժմ ֆիզիկան հասել է զարգացման մի շատ հետաքրքիր կետի․ մենք ունենք բազմաթիվ տեսություններ, որոնք այժմ չենք կարողանում փորձերով հաստատել կամ հերքել։ Պարբերաբար լույս են տեսնում հոդվածներ, որոնցում հեղինակները պնդում են, թե գտել են «նոր ֆիզիկա»՝ ստանդարտ մոդելից դուրս, սակայն վերջում պարզվում է, որ ոչինչ էլ չեն գտել։ Այդ իսկ պատճառով բարդ է ասել, թե առաջիկա տարիներին ինչ առաջընթաց կունենա ֆիզիկան, սակայն վստահ եմ, որ շարունակելով առաջնորդվել գիտական մեթոդով՝ ի վերջո կարձանագրվի մի բեկում, որը մեզ կօգնի պատասխանելու հաջորդ սերնդի՝ տիեզերքի մասին հարցերին»։

Գիտական մարտահրավերների մասին

Ինչպես նշում է ԵՊՀ ասպիրանտը, հիմնական մարտահրավերներից մեկը, որին հանդիպում է գիտական համայնքը, ֆինանսավորման խնդիրն է։ Հաճախ գիտությամբ զբաղվելու փոխարեն մասնագետները նախընտրում են այլ ոլորտներ, ինչպես, օրինակ, ՏՏ ոլորտը, ինչը կարող է առաջացնել գիտական կադրերի պակաս։ Մյուս կարևոր խնդիրը հասարակական կարծիքն է կրթության և գիտության մասին, ինչը կարող է որոշ մարդկանց հեռացնել գիտությունից։ 

Հրաչյան, գիտական ուսումնասիրություններ կատարելուն զուգահեռ, համալսարանում դասավանդում է «Փորձարարական տվյալների մշակում Python-ի միջոցով», «Մաթեմատիկական անալիզ» դասընթացները, տպագրում գիտական հոդվածներ։

«Այս պահին ունեմ տպագրված 4 հոդվածներ, դրանցից 2-ը՝ «ՀՀ ԳԱԱ տեղեկագիր․ Ֆիզիկա» ամսագրում, մյուս երկուսը՝ արտասահմանյան «Physical Review D» և «Journal of High Energy Physics» (JHEP) ամսագրերում, որոնք բարձր էներգիաների ֆիզիկայի ամենամեծ ամսագրերն են ամբողջ աշխարհում։ Հոդվածները նույն B-մեզոնների տրոհումների մասին են։ Անպայման ուզում եմ շարունակել դասավանդել ԵՊՀ-ում, ինչը ինձ համար շատ կարևոր և սիրելի աշխատանք է։ Այս պահին դեռ չեմ կողմնորոշվել ապագա անելիքներիս հարցում․ մտածում եմ արտասահմանյան հեղինակավոր համալսարաններում հետդոկտորական հետազոտությամբ զբաղվելու մասին։ Սակայն մի բան վստահաբար կարող եմ ասել՝ հետագա գործունեությունս տեսնում եմ Հայաստանում, այդ թվում՝ ԵՊՀ-ում»,- նշում է նա։

Իսկ այն հարցին, թե ցանկացած գիտական հայտնագործության մասնակից լինելու հնարավորության դեպքում ինքը ո՞րը կընտրեր, Հրաչյան պատասխանեց՝ Հիգգսի մասնիկի հայտնաբերմանը։

«Այդ հայտնագործությունը կատարվեց, երբ ես 13 տարեկան էի, սակայն շատ լավ հիշում եմ, որ առանց առանձնապես հասկանալու, թե ով է Հիգգսը, զգում էի, որ ինչ-որ կարևոր բան է կատարվում։ Իհարկե, այստեղ էլ մեծ ներդրում ուներ ֆիզիկոս-տեսաբանների ընտանիքից լինելը»,- ժպիտով պատասխանում է նա, ապա հավելում․- «Կուզեի նաև մասնակից լինել «Ամեն ինչի տեսության» ձևակերպմանը, որը կմիավորեր ստանդարտ մոդելը և հարաբերականության ընդհանուր տեսությունը և մեզ ևս մեկ քայլով կմոտեցներ տիեզերքի մասին ամբողջական պատկերացում կազմելուն»։

Sona Shahverdyan
ShareFacebookTelegram

Latest News

Գիտագործնական համաժողով ԵՊՀ-ում. քրեական դատավարության հիմնախնդիրներն ու զարգացման ուղիները՝ օրակարգում

23.05.2025

Interpretations of quantum mechanics

22.05.2025

"Article Writing School-3" educational program held at YSU

22.05.2025
Show All

Announcement

Open Competition for Filling Vacant Academic Staff Positions at YSU

05.23.2025 - 06.06.2025

YSU Announces Open Competition for Filling Vacant Academic Positions via Simplified Procedure

05.23.2025 - 06.06.2025

In View 2025 is Launching

05.21.2025
Show All

Quick access

  • Intranet
  • E-learning
  • Mulberry
  • Online applications
  • Phone book
  • Registrar
  • Documentation

Footer(ENG)

  • Main pages
    • Admission
    • Education
    • Science
    • News
  • Information
    • Frequently asked Questions
    • Vacancies
    • Search for educational programs
    • For the applicants
    • For the students
  • About YSU
    • YSU management
    • YSU symbols
© Yerevan state university 2025
Address: Republic of Armenia, Yerevan, 0025, 1 Alex Manoogian (+37460) 710000 info@ysu.am