ԳԻՏԱԿԱՆ ԹԵՄԱ. ԵՊՀ-ՈՒՄ ԻՐԱԿԱՆԱՑՎՈՒՄ Է ՆՈՐԱԳՈՒՅՆ ԵՐԿՉԱՓ ՆԱՆՈԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔՆԵՐՈՒՄ ԼՈՒՅՍԻ ՎԵՐԱՓՈԽՄԱՆ ՊՐՈՑԵՍՆԵՐԻ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆ

Գիտական թեմայի ղեկավար, ԵՊՀ Ուժեղ դաշտերի ֆիզիկայի կենտրոնի առաջատար գիտաշխատող, ֆիզմաթ գիտ. դոկտոր Գառնիկ Մկրտչյանը նշեց, որ ծրագրի շրջանակում հետազոտվելու են կոհերենտ էլեկտրամագնիսական ճառագայթման և ատոմական հաստության, երկչափ ռելյատիվիստիկ էներգետիկ գոտիներով կիսահաղորդչային նանոկառուցվածքների փոխազդեցության պրոցեսները, որոնք հանգեցնում են արտաքին էլեկտրամագնիսական դաշտի ազդեցության նկատմամբ այդպիսի համակարգերի ոչ-գծային և կոլեկտիվ արձագանքին:

Գառնիկ Մկրտչյանը, պարզաբանելով գիտական թեմայի ուղղվածությունը, ասաց, որ բարձր կարգի հարմոնիկների գեներացիան օգտակար ոչ-գծային երևույթ է, որի ընթացքում լույսի և նյութի փոխազդեցության արդյունքում մեկ ալիքի երկարության լույսը փոխակերպվում է շատ ավելի կարճ ալիքի երկարության ճառագայթման. «Օրինակ, կարելի է ինֆրակարմիր ճառագայթներից ստանալ տեսանելի սպեկտրի ճառագայթում»:

Ներկայացնելով գիտական թեման՝ ծրագրի ղեկավարը մանրամասնեց. «Նյութի և ինտենսիվ ճառագայթային դաշտերի ոչ-գծային փոխազդեցությամբ պայմանավորված պրոցեսները լայն թափով սկսվեցին ուսումնասիրվել լազերների հայտնագործումից հետո, ձևավորելով գիտության նոր ուղղություններ` ոչ-գծային օպտիկա և ոչ-գծային էլեկտրադինամիկա, որոնց հիմնական օբյեկտները երկար ժամանակ հանդիսանում էին ատոմա-մոլեկուլյար համակարգերը, ծավալային բյուրեղները և ազատ էլեկտրոնները: Սակայն նանոտեխնոլոգիաների ոլորտում վերջին տասնամյակի ձեռքբերումները թույլ տվեցին սինթեզել նյութերի նոր դաս` երկչափ նանոկառուցվածքներ լիցքակիրների շատ մեծ շարժունակությամբ և արտասովոր օպտիկական հատկություններով: Ի թիվս այդպիսի նանոկառուցվածքների կարելի է նշել գրաֆենը՝ ածխածնի ատոմների մեկ շերտանի երկչափ բյուրեղական ցանցը, որի սինթեզը խթանեց էներգետիկ ճեղքով նոր` նանոհաստության կիսահաղորդիչների որոնմանը: Որպես նոր սինթեզված նյութերի ճանաչված դաս կարելի է նշել միաշերտ անցողիկ մետաղական դիհալկոգենիդները որոնք ունեն էներգետիկ ճեղքը` մոտակա ինֆրակարմիրից մինչև տեսանելի սպեկտրալ տիրույթում»: 

Նրա խոսքով, նախագծի շրջանակներում կուսումնասիրվեն բարձր կարգի հարմոնիկների և կոմբինացիոն ալիքների գեներացիան այդ նորագույն նանոկառուցվածքներում՝ մասնիկ-խոռոչ զույգերի ազատ և կապված վիճակների միջոցով:

Գառնիկ Մկրտչյանը, անդրադառնալով իրականացվող հետազոտությունների սպասվելիք արդյունքներին, նշեց, որ դրանց հնարավոր կիրառությունների շրջանակը բավական լայն է. «Նախագծում ձևակերպված խնդիրների լուծումները կճշտեն մեր պատկերացումները էներգետիկ գոտիների ոչ-տրիվիալ տոպոլոգիայով երկչափ կիսահաղորդիչներում ոչ-գծային և կոլեկտիվ պրոցեսների մասին, հնարավորություններ ընձեռելով նոր երևույթների բացահայտման համար: Մեծ է նաև քննարկվող խնդիրների կիրառական նշանակությունը՝ նոր տիպի նանո-օպտո-էլեկտրոնիկ սարքերի, մասնավորապես, հաճախության նանոչափանի բազմապատկիչների, ինչպես նաև երկչափ ոչ-գծային նանոկառուցվածքներից բազմաֆունկցիոնալ խճճված ֆոտոնային փնջերի ստացման համար, որոնք մեծ հետաքրքրություն են ներկայացնում քվանտային ինֆորմացիոն տեխնոլոգիաների համար»:

Նշենք, որ գիտական հետազոտություններն իրականացվում են ԵՊՀ Ուժեղ դաշտերի ֆիզիկայի կենտրոնում: Խումբը բաղկացած է ԵՊՀ 5 աշխատակիցներից և համագործակցում է Բեռլինի տեխնիկական համալսարանի տեսական ֆիզիկայի գիտական խմբի հետ:

Նադեժդա Տեր-Աբրահամյան