ԵՊՀ ՊՐՈՖԵՍՈՐԸ՝ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՆՇԱՆԱԿՈՒԹՅԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏԱԿԱՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔՆԵՐԻ ՂԵԿԱՎԱՐ

Համալսարանում առաջին անգամ ուսումնասիրվում են Հայաստանի բազիդիալ և պայուսակավոր դեղասնկերը Գյոթինգենի, Մոնպելիեի, Բոլոնիայի, Ուրբինոյի, Եկատերինբուրգի, Մոսկվայի, Թենեսիի, Յենայի և այլ համալսարանների հետ համագործակցությամբ: Այդ հետազոտությունների արդյունքում նկարագրվել են մակրոմիցետների 14 նոր տեսակներ, գնահատվել Հայաստանի դեղասնկերի բնական ռեսուրսները, դրանց կենսատեխնոլոգիական ներուժն ու կենսաբժշկության մեջ կիրառման հեռանկարները:

Խոսելով արտասահմանյան համալսարանների հետ փոխգործակցության կարևորությունից՝ ԵՊՀ կենսաբանության գիտահետազոտական ինստիտուտի սնկերի կենսաբանության և կենսատեխնոլոգիայի լաբորատորիայի վարիչ, պրոֆեսոր Ս. Բադալյանն առանձնացրեց Մոնպելիեի, Գյոթինգենի և Բոլոնիայի համալսարանների հետ տասնամյակներից ի վեր առկա համագործակցությունը: Նա փաստեց, որ հետազոտական նպատակով Գերմանիա կատարած այցելությունները ֆինանսավորվել են Գերմանական ակադեմիական փոխանակման ծառայության (DAAD) ֆինանսավորած դրամաշնորհների շրջանակում, ինչն էլ հիմք է դարձել 2005 թ. ԵՊՀ-ում սնկերի կենսաբանության և կենսատեխնոլոգիայի համալսարանական գիտահետազոտական լաբորատորիայի ստեղծման համար:

Մեզ հետ զրույցում պրոֆեսոր Բադալյանը վստահեցրեց. «Սնկերի կենսաբանության ու կենսատեխնոլոգիայի ոլորտում համագործակցությունը գիտական նոր բացահայտումների սկիզբ կլինի, կընդլայնվեն սնկերի կենսաբանության, կարգաբանության և վերարտադրության մեխանիզմների վերաբերյալ պատկերացումները։ Սնկերի նոր տեսակների ու շտամների կենսագենետիկական նկարագրությունները կհամալրեն ԵՊՀ ավելի քան 600 սնկային կուլտուրաների հավաքածուն, որի առկայությունը կխթանի Հայաստանում սնկերի կենսատեխնոլոգիայի, գենետիկայի, մոլեկուլային կարգաբանության ու ֆիլոգենիայի ժամանակակից ուղղությունների հետագա զարգացումը»:

Նրա խոսքով՝ սնկային կենսատեխարտադրանքների (առողջարար սնունդ, կոսմետիկ միջոցներ, ռեկոմբինանտ-ԴՆԹ դեղեր և այլն) ստեղծման ու կիրառման հեռանկարները խոստումնալից են: Դրանք կախված են սնկային oրգանիզմների կենսաբանական առանձնահատկությունների հիմնարար հետազոտությունների արդյունքներից:

Որպես գիտական ներդրում, պրոֆեսոր Բադալյանը կարևորեց Հայաստանում առաջին անգամ նախաձեռնված դեղասնկերի, սնկերի գենետիկայի և ֆիլոգենիայի, մոլեկուլային կարգաբանության, ինչպես նաև մակրոմիցետների կենսացիկլի անսեռ փուլի ուսումնասիրման հետազոտությունները, որոնց արդյունքները լրացնում են սնկերի կենսաբանության վերաբերյալ արդի գիտելիքները:

Անդրադառնալով գործակցության արդյունքներին՝ պրոֆեսորը նշեց. «Մեր գործընկերների հետ տպագրել ենք 60-ից ավելի հոդվածներ, եղել ենք «SPRINGER» և «CRC Press» հրատարակչություններում տպագրված 11 գրքերի առանձին գլուխների (դրանցից սնկերի մոլեկուլային կարգաբանության, ֆիլոգենիայի և գենետիկայի ոլորտի վերաբերյալ հրապարակումներն առաջինն էին Հայաստանում) խմբագրական կազմում: Հետազոտություններից ստացված արդյունքների վերաբերյալ զեկուցումներ ենք ներկայացրել աշխարհի տարբեր երկրներում տեղի ունեցած գիտաժողովներում»:

Ս. Բադալյանն արժևորեց անցյալ տարի անցկացված գիտահետազոտական եռամսյա աշխատանքը պրոֆեսոր Կյուզի լաբորատորիայում (Գյոթինգենի համալսարան), ինչպես նաև Բրիտանական սնկաբանների միության 100-ամյակին նվիրված և Գերմանական գենետիկների միության սնկերի կենսաբանության և կենսատեխնոլոգիայի վերաբերյալ գիտաժողովների ժամանակ ներկայացված զեկուցումները:

Մատնանշելով գիտահետազոտական նպատակով կատարված այցելությունների ընձեռած հնարավորությունները՝ Ս. Բադալյանն ընդգծեց. «Դրանց ժամանակ միշտ քննարկել ենք ԵՊՀ-ի հետ համագործակցության հնարավորությունները: Վերջերս, օրինակ, Կյուի թագավորական բուսաբանական այգի կատարած այցելությունը հնարավորություն տվեց ոչ միայն ծանոթանալու սնկաբանության և բուսաբանության նորագույն նվաճումներին, այլև կազմելու հետազոտական նոր համատեղ ծրագրեր»:

Կարևորելով ԵՊՀ միջազգայնացման դերը համալսարանի վարկանիշի բարձրացման և ուսումնական գործընթացի զարգացման գործում՝ նա նշեց. «Միջազգային կապերի հաստատումը կնպաստի ԵՊՀ-ում նոր դասընթացների ներդրմանը: Սրա լավագույն օրինակներից է «Սնկերի բջջաբանության և գենետիկայի հիմունքները» մագիստրոսական ծրագրի ներդրումը ԵՊՀ կրթական ծրագրերում, որին հաջորդեց համանուն դասագրքի հրատարակումը»: Այս համատեքստում Ս. Բադալյանը փաստեց, որ բակալավրիատի, մագիստրատուրայի ուսանողները և ասպիրանտները միշտ ներգրավված են եղել սնկերի կենսաբանության և կենսատեխնոլոգիայի լաբորատորիայում ընթացող բոլոր միջազգային ծրագրերում:

Հավելենք, որ պրոֆեսոր Բադալյանը եղել է միջազգային կոնֆերանսների գիտական կոմիտեի անդամ Գյոթինգենի, Բոլոնիայի, Եկատերինբուրգի և այլ համալսարաններում: Նա 2001 թ. Կիևում տեղի ունեցած դեղասնկերի առաջին՝ հիմնադիր կոնֆերանսի գիտական կոմիտեի անդամ է եղել: Ս. Բադալյանը՝ կրկին որպես գիտական կոմիտեի անդամ, հրավիրված է Դեղասնկերի 12-րդ կոնֆերանսին, որը տեղի կունենա 2024 թ. Իտալիայում: