Հիմնարար և ախտաբանական կենսաքիմիայի լաբորատորիա

Հիմնարար և ախտաբանական կենսաքիմիայի լաբորատորիան ստեղծվել է 2021 թվականին նախկինում գործող կենսաքիմիայի լաբորատորիայի վերաձևափոխման արդյունքում:

Լաբորատորիայի հետազոտությունների ոլորտն ընդգրկում է՝

• քաղցկեղի հետազոտություն,
• շաքարային դիաբետի առաջացման, բուժման մեխանիզմ,
• հիպօքսիա,
• օքսիդատիվ սթրես,
• կենդանական մոդելներ,
• ֆերմենտաբանություն,
• ճառագայթային կենսաքիմիա,
• բժշկական և կլինիկական կենսաքիմիա,
• նանոմասնիկների (կանաչ սինթեզ) կենսաբանական ազդեցություն,
• բուսական լուծամզվածքների ազդեցության մեխանիզմ:

Լաբորատորիայում գործող հիմնական գիտական ուղղությունները

1. Ավանդական բժշկության մեջ օգտագործվող ՀՀ մի քանի խոստումնալից դեղաբույսերի հակաքաղցկեղային ազդեցության գնահատումը կրծքագեղձի քաղցկեղի (in vitro և in vivo մոդելներում) բուժման և կանխարգելման գործընթացում: Պարզաբանվում է բուսական լուծամզվածքների ազդեցությունը բջջային ազդանշանային համակարգերի ակտիվության վրա, ինչպիսիք են HER2 / PI3K / Akt / mTOR և JAK2 / STAT3, և ուսումնասիրվում են նաև բջջային ցիկլի կարգավորիչները՝ ներառյալ p53, p21, CDK4/6:
2. Կատարվում է տարբեր բույսերի լուծամզվածքների առանձին և հայտնի քիմիաթերապևտիկ նյութերի հետ (Doxorubicin, 5-Fluorouracil (5-FU), nor-NOHA (NG-Hydroxy-nor-L-arginine), L- NAME (L-NG-Nitro arginine methyl ester)) համակցությունների հակաքաղցկեղային ազդեցության պարզաբանում նորմալ և քաղցկեղային բջջային կուլտուրայում in vitro  մոդելում և in vivo՝ օգտագործելով առնետի կրծքագեղձի քաղցկեղի փորձարարական մոդելը:
3. Ուսումնասիրվում է Լ-արգինինի նյութափոխանակության դերը հակաշաքարախտային թերապիայում՝ արգինազ և ազոտի մոնօքսիդի սինթազ ֆերմենտների ակտիվության կարգավորմամբ՝ ստրեպտոզոտոցինի (STZ) ազդեցությամբ՝ հիպերգլիկեմիկ առնետների մոտ։
4. Հետազոտվում է տարբեր տեսակի ճառագայթների ազդեցությունը միաբջիջ էուկարիոտ օրգանիզմների, խմորասնկերի C. guilliermondii NP-4 նյութափոխանակության որոշ գործընթացների, մորֆոլոգիայի, աճի և բազմապատկման վրա: Գնահատվում է մեղվի մայրակաթի առկայությամբ ստացված արծաթի նանոմասնիկների հակասնկային և հակաքաղցկեղային ազդեցությունը։
5. Հետազոտվում են հակաօքսիդանտային համակարգերի ֆերմենտների և սպիտակուցների կոմֆորմացիոն փոփոխությունները և հատկությունները:
6. Գնահատվում է արծաթի և ցինկի նանոմասնիկների հակաբակտերիալ և հակաքաղցկեղային ազդեցությունը հիդրոպոնիկ բույսերի և ջրիմուռների լուծամզվածքների միջոցով։

Համագործակցություններ

Լաբորատորիան համագործակցում է հետևյալ հաստատությունների հետ.

• Գդանսկի տեխնոլոգիական համալսարանի (Գդանսկ, Լեհաստան) սննդի քիմիայի, տեխնոլոգիայի և կենսատեխնոլոգիայի ամբիոն,
• ԱՄՆ Օրեգոնի առողջապահության և գիտության համալսարանի Նայթի սիրտ-անոթային ինստիտուտի պրոֆեսոր Ալինա Մալոյանի լաբորատորիա,
• ՀՀ ԳԱԱ Լ. Ա. Օրբելու անվան ֆիզիոլոգիայի ինստիտուտի իմունոլոգիայի և հյուսվածքայի ճարտարագիտության լաբորատորիա,
• ՀՀ ԳԱԱ Հր. Բունիաթյանի անվան կենսաքիմիայի ինստիտուտ,
• ՀՀ ԳԱԱ Գ. Ս. Դավթյանի անվան հիդրոպոնիկայի պրոբլեմների ինստիտուտ,
• ՀՀ ԳԱԱ դեղագործական և օրգանական քիմիայի ինստիտուտ,
• ՀՀ ԳԱԱ մոլեկուլային կենսաբանության ինստիտուտ:

Աշխատակիցներ

1. Նիկոլայ Վլադիմիրի Ավթանդիլյան
2. Հայարփի Գևորգի Ջավրուշյան
3. Միքայել Մարտիկի Գինովյան
4. Անուշ Արամայիսի Աղաջանյան
5. Էռնեստինա Խիկարի Բարսեղյան
6. Հասմիկ Մաէնլեստի Կարապետյան
7. Նարինե Կոլյայի Հայրապետյան
8. Գայանե Հենրիկի Սեմերջյան
9. Գայանե Հովհաննեսի Պետրոսյան
10. Սվետլանա Մարատի Հովհաննիսյան
11. Էդիտա Էդուարդի Նադիրյան
12. Մերի Վարուժանի Քոչարյան
13. Տաթևիկ Արմենի Մանուցյան
14. Լիդիա Ռադիկի Բենյամինովա  
15. Սյուզան Աշոտի Մարության

Թոփ 5 հրապարակումներ (Scopus, Web of Science 2018-2023)

1. Avtandilyan, N., Javrushyan, H., Ginovyan, M., Karapetyan, A., & Trchounian, A. (2023). Anti-cancer effect of in vivo inhibition of nitric oxide synthase in a rat model of breast cancer.Molecular and Cellular Biochemistry, 478(2), 261-275. 
2. Ginovyan, M., Javrushyan, H., Petrosyan, G., Kusznierewicz, B., Koss-Mikołajczyk, I., Koziara, Z., & Avtandilyan, N. (2023). Anti-cancer effect of Rumex obtusifolius in combination with arginase/nitric oxide synthase inhibitors via downregulation of oxidative stress, inflammation, and polyamine synthesis. The International Journal of Biochemistry & Cell Biology, 158, 106396 
3. Javrushyan, H., Nadiryan, E., Grigoryan, A., Avtandilyan, N., & Maloyan, A. (2022). Antihyperglycemic activity of L-norvaline and L-arginine in high-fat diet and streptozotocin-treated male rats. Experimental and molecular pathology, 126, 104763. 
4. Timotina, M., Aghajanyan, A., Schubert, R. et al. Biosynthesis of silver nanoparticles using extracts of Stevia rebaudiana and evaluation of antibacterial activity. World J Microbiol Biotechnol 38, 196 (2022). 
5. K. Hovnanyan, S. Marutyan, S. Marutyan, M. Hovnanyan, L. Navasardyan, A. Trchounian, Ultrastructural investigation of acidocalcisomes and ATPase activity in yeast Candida guilliermondii NP‐4 as ‘complementary’ stress‐targets, Letters in Applied Microbiology, Volume 71, Issue 4, 1 October 2020, Pages 413–419