Մարդու իրավունքների ազգային հաստատությունների դերը և ոլորտում առկա մարտահրավերները. հանդիպում ԵՊՀ ուսանողների հետ

ԵՊՀ ռեկտոր Հովհաննես Հովհաննիսյանը, ողջունելով հյուրերին, նշեց՝ որպես կրթական կարևոր և պարտադիր բաղադրիչ ուսանողների համար պարբերաբար կազմակերպվում են միջազգային փորձագետների, պրոֆեսորների, դասախոսների հետ հանդիպում-քննարկումներ: Այս համատեքստում նա մեծապես կարևորեց նաև Մարդու իրավունքների միջազգային օրվա առթիվ Հայաստան կատարած այցի շրջանակում գործընկերների մասնակցությունը ԵՊՀ-ում կազմակերպված այս քննարկմանը։

ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպան Անահիտ Մանասյանը «Մարդու իրավունքների ազգային հաստատությունների դերը և ոլորտում առկա մարտահրավերները» խորագրով սեմինար-քննարկմանն անդրադարձավ Միավորված ազգերի կազմակերպության (ՄԱԿ) զարգացման ծրագրի, բնակչության հիմնադրամի և ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի ջանքերով իրագործվող «Մարդու իրավունքների խթանում և ազգային հաստատությունների հզորացում» ծրագրի նպատակներին:

Հայաստանում ՄԱԶԾ մշտական ներկայացուցիչ Նաթիա Նացվլիշվիլին, անդրադառնալով քննարկվող հարցին, ընդգծեց. «Մարդկության գերագույն ձեռքբերումներից է մարդու իրավունքների պաշտպանությունը: Մինչդեռ որպես ինստիտուտ՝ համակարգ, այն ՄԱԿ-ի նվաճումն է»:

Հանդիպման բանախոսներն էին Մալթայի Հանրապետության ներկայացուցիչ, պրոֆեսոր Աննե Մարի Տակեն, Սերբիայի Հանրապետության նախկին օմբուդսման, մարդու իրավունքների փորձագետ Սաշա Յանկովիչը, Մոլդովայի Հանրապետության ՄԻՊ տեղակալ Վալենտին Ռոսկան:

Բանախոսներն անդրադարձան մարդու իրավունքների ոլորտում ներպետական հետևողական բարեփոխումների և միջազգային համագործակցության անհրաժեշտությանը: Ժողովրդավարությունն ու արդյունավետ կառավարումը յուրաքանչյուր պետության զարգացման հիմքն են ու գլխավոր նախապայմանը: Հնարավոր չէ պատկերացնել ժողովրդավարություն, արդարություն, արդյունավետ կառավարում՝ առանց մարդու հիմնարար իրավունքների պահպանման կամ պաշտպանության: Այս համատեքստում, ըստ բանախոսների, կրթված երիտասարդությունը յուրաքանչյուր կայացած պետության նախադրյալն ու հենարանն է:

Սերբիայի Հանրապետության նախկին օմբուդսման, մարդու իրավունքների փորձագետ Սաշա Յանկովիչը, ներկայացնելով ոլորտային մի շարք կարևոր հարցեր, անդրադարձավ 21-րդ դարի տեխնոլոգիական առաջընթացով ու անկանխատեսելի փոփոխություններով, այդ թվում՝ համաշխարհային անվտանգային հեղհեղուկ իրավիճակով պայմանավորված մտահոգություններին: Նա նկատեց, որ այսօրվա քաոսային իրավիճակներում անվտանգության համակարգի ապահովման պատրվակով հաճախ են «զոհաբերվում» մարդու իրավունքները, ինչը, անկասկած, լուրջ մարտահրավեր է:

Մալթայի Հանրապետության ներկայացուցիչ Աննե Մարի Տակեն, Մալթայի օրինակով ներկայացրեց՝ ինչ գործիքներով է հնարավոր կրթության ոլորտում հաղթահարել մարդու իրավունքներին առնչվող խնդիրները: Մարդու իրավունքների պաշտպանությունն ապահովող մեխանիզմներն ու մեթոդները տարբեր են. դրանցում առանցքային դեր կարող է կատարել միջազգային հանձնառությունների պատշաճ կատարումը: Պակաս կարևոր չէ անհատի դերը: Յուրաքանչյուր ոք իր ներդրումը կարող է ունենալ համակարգում՝ բարձրացնելով խոցելի խմբերի նկատմամբ հանդուրժողականության մակարդակը:

Մոլդովայի Հանրապետության ՄԻՊ տեղակալ Վալենտին Ռոսկան ընդգծեց, որ մարդու իրավունքները 21-րդ դարում նոր լույսի ներքո են ներկայանում: Ըստ զեկուցողի՝ անհրաժեշտ է մարդու իրավունքահենք կրթություն, որը կներառի թե՛ նախադպրոցական, թե՛ դպրոցական, թե՛ բուհական մակարդակները: Մարդու իրավունքների մատուցումը, զուգակցված պարտականություններին, լավագույն տարբերակ է առողջ հասարակություն և պետություն ունենալու տեսանկյունից: Նա կարևորեց նաև մարդու իրավունքների վերաբերյալ հանրային իրազեկման անհրաժեշտությունն ու ոլորտում միջազգային օրենքի կիրարկումը:

Ամփոփելով հանդիպումը՝ ՄԻՊ Անահիտ Մանասյանը նշեց, որ այժմ իրավունքահենք մոտեցումներն ու օրենքի գերակայության ամրապնդումը Հայաստանի Հանրապետությունում կատարվող բարեփոխումների հիմքն ու օրակարգային հարցերից են: Այս համատեքստում իր ուրույն տեղն ու դերն ունի ՄԻՊ-ը: 

ՄԻՊ-ի և մարդու իրավունքների պաշտպանության ինչպես ազգային, այնպես էլ միջազգային կառույցները՝ Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմ (ՄԻՊ), Արդարադատության նախարարություն (ԱՆ), Միջազգային իրավական հարցերով ներկայացուցիչ (ՄԻՀՆ), Աշխատանքի և սոցիալական հարցերի նախարարություն, Ներքին գործերի նախարարություն, Փաստաբանների պալատ և Հանրային պաշտպանի գրասենյակ, զերծ չեն խնդիրներից ու մարտահրավերներից, ուստի վերջիններս շարունակական բարելավման ու լավարկման անհրաժեշտություն ունեն:

Մարդու իրավունքների պաշտպանության զարգացման, արդյունավետ կառավարման և հաստատությունների աշխատանքի կատարողականության բարձրացման նպատակով թիրախային հաստատությունների համակարգային կարողությունների և ռազմավարական հաղորդակցության կատարելագործումը օրակարգային է ամբողջ աշխարհում:

Այս առումով պատկերավոր, սակայն դիպուկ նկարագրելով ՄԻՊ-երի դերն ու նշանակությունը պետությունների համար՝ մարդու իրավունքների փորձագետ Սաշա Յանկովիչն այն համարեց պետության «խիղճը», որը որևէ պարագայում չպետք է կորցնել։ 

Հանդիպումը եզրափակվեց ուսանողների՝ արտասահմանյան հյուրերի հետ արդյունավետ և ուսուցողական հարցուպատասխանով: