«ԲԱՐԲԱՌԸ ՄՈՐ ԿԱԹԻ ՊԵՍ ՔԱՂՑՐ Է. ԾՆՎԱԾ ՕՐԻՑ ՀԵՏԴ Է». ԲԱՐԲԱՌԱԳԻՏԱԿԱՆ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ ԳՅՈՒՄՐԻՈՒՄ

Ուսումնառության ընթացքում «Բարբառագիտություն» առարկայից ստացած տեսական գիտելիքներն ուսանողները չեն կիրառում գործնականում, իսկ մեկ դասաժամը բավարար չէ մի քանի բարբառներ միաժամանակ ուսումնասիրելու համար: 

Հաշվի առնելով ուսանողների հետաքրքրվածությունը բարբառագիտության հիմնահարցերով՝ ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետի ՈւԳԸ նախագահ, երրորդ կուրսի ուսանող Սամվել Եղիազարյանը նախաձեռնեց «Բարբառագիտական հետազոտություններ և համեմատական բարբառագիտություն» ծրագիրը, որի իրագործման համար մեծ ներդրում ունեցան ԵՊՀ ՈւԳԸ-ն, ինչպես նաև Հայոց լեզվի պատմության ամբիոնը:

Հայոց լեզվի պատմության ամբիոնի վարիչ Աննա Աբաջյանը մեզ հետ զրույցում նշեց, որ այս ուսումնասիրությունների նպատակն է ցույց տալ բարբառային տեղաշարժերը:

Նույն ամբիոնի դոցենտ Սուսաննա Գրիգորյանն էլ հավելեց, որ ցանկանում են վերականգնել հին ու բարի ավանդույթները, երբ ուսանողներն օրեր շարունակ որևէ բնակավայրում բարբառախոսների հետ զրուցում, պատմություններ էին լսում ու գրի առնում:

Գրիգորյանի խոսքով, այժմ նույն վայրում կարելի է հանդիպել տարբեր բարբառներով խոսող մարդկանց. «Մեր նպատակն է հասկանալ՝ որքան է փոփոխվել բարբառը, ինչ ազդեցությունների է ենթարկվել, որքան է մոտեցել գրական հայերենին»:

Ծրագրի նպատակն է նպաստել ԵՊՀ-ում բարբառագիտության զարգացմանը, հնարավորություն ընձեռել ուսումնասիրողին, մասնավորապես՝ ԵՊՀ հայ բանասիրության ֆակուլտետի ուսանողներին, գրելու մասնագիտական հոդվածներ՝ բարբառագիտական թեմաներով, ստեղծելու համեմատական բարբառագիտության ուսումնական ձեռնարկ:

Տեղեկացնենք, որ բարբառագիտական ուսումնասիրություններին մասնակցող Հայ բանասիրության ֆակուլտետի 20 ուսանողները ընտրվել են մրցութային կարգով:

Ուսանողները մասնակցել են վերապատրաստման դասընթացների, ուսումնասիրել են բարբառները, կատարել են համեմատություններ:

Բարբառագիտական ուսումնասիրության առաջին կենտրոնը Շիրակի մարզն էր: 

Հետազոտող խումբը հյուրընկալվեց բարբառախոս առաջին գյուղում՝ Ազատանում: Գյուղի 102-ամյա բնակչուհի Վառվառա Մոսոյանն ուսանողների համար Կարնո բարբառով երգեր երգեց, կյանքից որոշ դրվագներ պատմեց: 13 թոռ, 30 ծոռ և 15 կոռ ունեցող Վառվառա տատիկն ուսանողներին ընդունեց հարազատի պես և ասաց, որ նորից այցելեն Ազատան:

Ուսանողների ուսումնասիրության հաջորդ կենտրոնը Մարմաշեն գյուղն էր: Նրանք լսած պատմությունները, բարբառային ձևերը գրի առան և ուղևորվեցին Գյումրի, որտեղ հանդիպեցին Գյումրու բնակիչ Էդուարդ Աթոյանի հետ: 

Վերջինս բարբառը համեմատեց մայրական կաթի և հոր արյան հետ. «Բարբառը մոր կաթի պես քաղցր է. ծնված օրից հետդ է: Ուր գուզես գնա, ինչ գուզես էղի, բարբառդ չես կռնա մոռանաս»:

Գյումրեցին հետազոտող խմբին պատմեց Գյումրվա հայտնի անեկդոտներից, հետաքրքիր դեպքերից, ծանոթացրեց քաղաքին ու մի քանի բնակիչների հետ, որոնք իրենց պատմություններով հարստացրին Կարնո բարբառի ուսումնասիրությունները:

Ավարտելով աշխատանքն առաջին բարբառախոս կենտրոնում՝ Հայ բանասիրության ֆակուլտետի ուսանողները քննարկեցին օրվա արդյունքները:

Ուսանող Գոհար Վահանյանը փաստեց, որ բառաֆոնդի ակնհայտ փոփոխություն կա. «Որքան էլ մեր զրուցակիցներն իրենց բարբառակիր են համարում ու հավելում, որ եկող սերունդը ևս բարբառով է խոսում, այնուամենայնիվ ակնհայտ էր, որ բուն բարբառը փոխվել է»: 

Նա հավելեց, որ Կարնո բարբառը հետզհետե դառնում է խոսվածքների խառնուրդ:

Հիշեցնենք, որ ուսումնասիրություններից հետո հետազոտող խումբն իրականացնելու է հավաքագրած նյութերի քննություն, կատարելու է համեմատություն նախկին ուսումնասիրությունների հետ՝ ներգրավելով ամբիոնի համապատասխան մասնագետներին:

«Բարբառագիտական հետազոտություններ և համեմատական բարբառագիտություն» ծրագրի մասնակիցները շնորհակալություն հայտնեցին ԵՊՀ ռեկտոր Արամ Սիմոնյանին՝ ծրագրի իրագործմանը նպաստելու և աջակցելու համար:

Անգին Խաչատրյան