ԵՊՀ ԳԻՏՆԱԿԱՆՆԵՐՆ ՍՏԵՂԾՈՒՄ ԵՆ ՋՐԱԾՆԻ ՑԱԾՐ ԿՈՆՑԵՆՏՐԱՑԻԱՆԵՐ ՀԱՅՏՆԱԲԵՐՈՂ ՆԱՆՈԿԱՌՈՒՑՎԱԾՔԱՅԻՆ ՍԵՆՍՈՐ

Մ. Ալեքսանյանի ղեկավարած գիտական խումբը գործում է ԵՊՀ կիսահաղորդչային սարքերի և նանոտեխնոլոգիաների կենտրոնում և երկար տարիներ զբաղվում է գազային սենսորների պատրաստմամբ ու հետազոտմամբ: Այս տարիների ընթացքում խմբի անդամները նախագծել և հետազոտել են տարբեր գազերի և նյութերի գոլորշիների նկատմամբ սենսորներ՝ հիմնված տարատեսակ նանոկառուցվածքների վրա:

Անդրադառնալով պետական մակարդակով գիտության ֆինանսավորման կարևորությանը` Մ. Ալեքսանյանը մեզ հետ զրույցում ասաց. «Գովելի է, որ վերջին տարիներին ՀՀ ԿԳՄՍՆ գիտության կոմիտեն պարբերաբար դրամաշնորհային ծրագրեր է հայտարարում, որոնցից հատկապես կարևորում եմ կիրառական արդյունքներին ուղղված դրամաշնորհային ծրագրերը: Այս անգամ դիմեցինք մեր երիտասարդ խմբով և շահեցինք մի նախագիծ, որի շրջանակում նախատեսում ենք պատրաստել ջրածին գազի նկատմամբ բարձր զգայնությամբ նանոկառուցվածքային սենսոր, որը հնարավորություն կտա միջավայրում գրանցելու ջրածին գազի ծայրահեղ ցածր կոնցենտրացիաներ»:

Մ. Ալեքսանյանի խոսքով՝ ժամանակակից աշխարհում նոր՝ այլընտրանքային էներգիայի աղբյուրների փնտրտուքներ կան: Հայտնի է, որ մի քանի տասնամյակ հետո ածխաջրածնային պաշարներն ընդերքում սպառվելու են, և այդ տեսանկյունից աշխարհը լծված է նոր տեսակի էներգիայի աղբյուրների որոնմանը: Հիմնականում փնտրտուքներն ուղղված են «կանաչ» էներգիայի աղբյուրների հայտնաբերմանը, ինչպիսիք են, օրինակ, արևային էներգիան, քամու էներգիան և այլն: Դրանց շարքին կարելի է դասել նաև ջրածնային էներգիան, քանի որ այս գազն այրվելիս հիմնականում արտանետում է շրջակա միջավայրի համար անվնաս ջրային մոլեկուլներ:

Մ. Ալեքսանյանն իր խոսքում մանրամասնեց նաև ջրածնային սենսորիկայի շնորհիվ ջրածնի անվնաս օգտագործման և տեղափոխման հարցի կարևորությունը. «Ջրածինը լայնորեն օգտագործվում է մարդկային գործունեության ամենատարբեր ոլորտներում՝ արդյունաբերության և բժշկության մեջ, կիսահաղորդչային տեխնոլոգիաներում և այլուր: Արդեն տևական ժամանակ է՝ աշխարհում կան նաև ջրածնային մեքենաներ: Մյուս կողմից՝ ջրածինը համարվում է ծայրահեղ պայթյունավտանգ և հրավտանգ նյութ: Այն, համեմատած այլ գազերի հետ, ունի ատոմային ավելի փոքր շառավիղ, որի պատճառով կարող է արտահոսել անհավանական փոքր անցքերից: Այս տեսանկյունից խիստ արդիական և հրատապ է զարգացնել ջրածնային սենսորիկան, որը թույլ կտա անվնաս ամբարել, օգտագործել և տեղափոխել ջրածինը»:

Խումբն արդեն ստեղծել է նանոկառուցվածքային սենսոր և հատուկ տեխնոլոգիական սարքավորումների միջոցով ստացել փոքրիկ՝ 20-30 նանոմետր տրամագիծ ունեցող հատիկներից բաղկացած թաղանթ, որը շատ մեծ զգայնություն է ցուցաբերել ջրածնի ցածր կոնցենտրացիաների նկատմամբ։

Ստեղծված սենսորի առնչությամբ մեր զրուցակիցն ասաց. «Նմանատիպ սենսորները ռեզիստիվ են: Դա նշանակում է, որ մեր նանոկառուցվածքային թաղանթի դիմադրությունը փոխվում է տվյալ գազի առկայությամբ, և այդ փոփոխությունն էլ սենսորի ազդանշան է: Այս տեսանկյունից մեր սենսորը ցուցաբերել է անհավանական մեծ զգայնություն․ այն ջրածնի ոչ այնքան մեծ կոնցենտրացիայի առկայությամբ (ppm կարգի) մի քանի հազար անգամ փոխում է իր դիմադրությունը»:

«Հիմա ինտենսիվ աշխատանքներ են տարվում, որպեսզի սենսորը կցվի ազդանշանի մշակման համակարգին՝ դարձնելով այն ավարտուն դետեկտոր: Վերջնական սարքավորումը կարելի է տեղակայել ցանկացած միջավայրում, օրինակ՝ գործարաններում, մեքենաների մեջ և այլուր, որն ազդանշան կտա ջրածնի կոնցենտրացիաների առկայության դեպքում: Ջրածնի առկայության ահազանգումը կարող է արտահայտվել ձայնի, լույսի կամ հաղորդագրության միջոցով, եթե, օրինակ, այն հեռահար կցված է ժամանակակից սմարթֆոններին։ Մոտեցումները շատ-շատ են, և ժամանակակից տեխնոլոգիաները լիովին թույլ են տալիս ճկուն լինել»,- հավելեց աշխատանքային խմբի ղեկավարը:

Նշենք, որ նախագծի շրջանակում նախատեսվում է նաև մասնակցություն արտերկրում անցկացվող գիտաժողովների:

Խմբի անդամներն են ԵՊՀ կիսահաղորդչային սարքերի և նանոտեխնոլոգիաների կենտրոնի գիտաշխատող, տեխն. գիտ. թեկն. Արտակ Սայունցը, կրտսեր գիտաշխատող Գևորգ Շահխաթունին, լաբորանտ, մագիստրատուրայի ուսանող Զարինե Սիմոնյանը և կենտրոնի այլ աշխատակիցներ:

Կարինե Հովհաննիսյան