Սփյուռքագիտական հետազոտությունների բաժին

Սփյուռքագիտական հետազոտությունները հայագիտական հետազոտությունների անքակտելի մասն են:

Հայ ժողովրդի խոշոր զանգվածները, դեռևս միջին դարերում հեռանալով հայրենիքից, հաստատվել են հարևան և հեռավոր երկրներում՝ հիմք դնելով հայկական գաղթավայրերին, որոնք գոյատևել են նաև հետագա դարերում՝ անընդհատ համալրվելով Հայաստանից հեռացող հայության խմբերով:

Հայոց ցեղասպանության տարիներին հարյուրհազարավոր հայեր ստիպված հեռացան հայրենիքից՝ մի կողմից՝ թարմացնելով հին գաղթավայրերը, իսկ մյուս կողմից՝ ստեղծելով բազմաթիվ նորերը: Այդ ժամանակ հայրենիքից դուրս բնակվող հայության թիվը գրեթե եռապատկվեց, և ավելի քան կրկնակի ընդարձակվեց հայկական գաղթավայրերի աշխարհագրությունը: Դրան հավելվեց նաև այն, որ Մեծ եղեռնից փրկված հայ գաղթականությունը զրկվեց հայրենիք վերադառնալու հնարավորությունից: Հենց այդ իրողություններն են պատճառը, որ Հայկական սփյուռքը համարվում է ցեղասպանության հետևանք: Դրանից հետո օտար երկրներում ապաստանած հայությունը սկսեց իրեն ընկալել հայրենազրկված մեկ ամբողջության՝ Սփյուռքի մաս:

Ի հետևանս ասվածի՝ այժմ հայ ժողովրդի մեծ մասը բնակվում է հայրենի երկու պետություններից դուրս: Ուստի հայագիտության համար մեծ կարևորություն ունի Սփյուռքի ուսումնասիրությունը, որով ամբողջանում է հայ ժողովրդի միջնադարյան, նոր ու նորագույն շրջանների պատմության հետազոտությունը:

Բաժնի աշխատանքներն առնչվում են նաև սփյուռքագիտության տեսական հատվածին՝ նպատակ ունենալով հստակեցնելու սփյուռքագիտական հետազոտությունների մեթոդաբանական, դրույթային և հասկացութենական դաշտերը:

Սփյուռքագիտական հետազոտությունների բաժնի նպատակներն են.

• հստակեցնել սփյուռքագիտական հետազոտությունների հիմնական մեթոդները, սկզբունքները, դրույթներն ու գործածվող հասկացությունները,
• իրականացնել պատմածագումնաբանական և պատմատիպաբանական համեմատական ուսումնասիրություններ՝ Հայկական սփյուռքը համադրելով այլ սփյուռքների հետ (հրեական, հունական և այլն),
• ուսումնասիրել գաղթաշխարհի և Սփյուռքի պատմության հիմնական շրջափուլերն ու զարգացումները,
• ուսումնասիրել առանձին գաղթավայրերի պատմությունը մինչև Հայոց ցեղասպանություն,
• հետազոտել արտերկրի հայկական ժառանգության ձևավորման պատմությունն ու այդ ժառանգության ներկա վիճակը,
• քննարկել Հայոց ցեղասպանությունից հետո Սփյուռքի ձևավորման խնդիրները,
• ուսումնասիրել արդի հայկական համայնքները,
• քննության առնել սփյուռքյան կազմակերպությունների ներկա վիճակը,
• ուսումնասիրել սփյուռքյան հիմնական զարգացումները արդի փուլում,
• ուսումնասիրել Հայրենիք-Սփյուռք հարաբերությունները, դրանց զարգացումները և համագործակցության հիմնական ոլորտները,
• կատարել ռազմավարական և իրավիճակային վերլուծություններ Սփյուռքում տեղի ունեցող գործընթացների, Հայրենիք-Սփյուռք կապերի զարգացումների վերաբերյալ: