Քիմիայի ֆակուլտետի երիտասարդ գիտնականը կվերապատրաստվի Լինցի համալսարանում

Տիգրան Եգանյանը նշեց, որ Հայաստանում առաջին անգամ (դեռևս 2021 թվականից) ասիմետրիկ օրգանոկատալիզով զբաղվել է Քիմիայի ֆակուլտետի ասիմետրիկ կատալիզի գիտական խումբը, որի անդամ է նաև ինքը։

«Ունեցել ենք բավական շատ խնդիրներ, քանի որ թեման նոր էր և, կարելի է ասել, նման էր մութ սենյակի։ Այնուամենայնիվ, մենք չենք հուսահատվել, շարունակել ենք աշխատել և ժամանակի հետ լուծել առաջացած խնդիրները։ Թեմայի որոշ արդյունքներ ներառվել են իմ թեկնածուական ատենախոսությունում։ Արդյունքները հրապարկված են նաև միջազգային երկու հոդվածի տեսքով։ Իսկ այս ծրագիրը հնարավորություն կտա է՛լ ավելի զարգացնելու հմտություններս ասիմետրիկ օրգանոկատալիզի ոլորտում և հետագայում նոր սերնդին փոխանցելու ստացածս գիտելիքները»,- մատնանշեց նա։

Երեք տարվա գործունեության ընթացքում Քիմիայի ֆակուլտետի ասիմետրիկ կատալիզի գիտական խմբի ղեկավար Արմեն Գալստյանի գլխավորությամբ հետազոտողները սինթեզել են ավելի քան 300 անուն նյութ, ներկայում էլ ուսումնասիրում են դրանց կատալիտիկ ակտիվությունը:

Արմեն Գալստյանը, մեզ հետ զրույցում ներկայացնելով աշխատանքի կարևորությունը, ընդգծեց, որ, օրինակ, եթե որևէ դեղորայքում առկա է մոլեկուլի երկրաչափական երկու տարբեր ձևերի խառնուրդ, այդ դեղորայքը կարող է վնասակար լինել մարդու առողջության համար։ 

«Գծագրել և սինթեզել ենք տարբեր կառուցվածքներ ունեցող բազմաթիվ գործիքներ և փորձարկում ենք նրանց տարբեր ռեակցիաների վրա: Կան բազմաթիվ ռեակցիաներ, որոնց ընթացքում ստացվում են մոլեկուլների մեկ կամ մի քանի երկրաչափական ձևեր: Մեր նպատակն է մեր իսկ նախընտրած կառուցվածքով երկրաչափական ձևի ստացումը: Այսինքն, սինթեզված մոլեկուլներն ավելացնում ենք ռեակցիաների մեջ, որոնք ասիմետրիկ կատալիզատորներ են, և դիտարկում ենք՝ արդյո՞ք այդ ռեակցիան մեր նախընտրած ձևով է ընթանում (մեկ երկրաչափական ձևի ստացման ուղղությա՞մբ է ընթանում, թե՞ գոնե գերակշռում է մեկ երկրաչափական ձևը)»,- նշեց նա:

Երիտասարդ գիտնական Տիգրան Եգանյանը, խոսելով ասիմետրիկ օրգանոկատալիզից և ներկայացնելով այն աշխատանքը, որը պատրաստվում է կատարել արտերկրում, ասաց. «Որոշ նյութեր և մոլեկուլներ նման են մեր աջ և ձախ ձեռքերին, այսինքն՝ իրենց կառուցվածքով հայելային արտապատկերներ են (էնանտիոմերներ): Թեպետ դրանք կառուցվածքով նույնն են, սակայն չեն վերադրվում։ Առաջին հայացքից թվում է, թե փոքր տարբերություն է, մինչդեռ դրանց միությունը բավական մեծ ազդեցություն ունի մեր օրգանիզմի վրա։ Շատ հաճախ այդ ձևերից մեկը օրգանիզմի վրա կարող է թողնել բուժիչ ազդեցություն, իսկ մյուսը՝ բացասական»։

Նա նաև ընդգծեց՝ դրա պատճառն այն է, որ մեր օրգանիզմում ինքնին առկա է այդ երկու ձևերից միայն մեկը։ 

«Դասական օրգանական սինթեզով ստացվում է այդ երկու ձևերի խառնուրդ, որոնք դժվար բաժանելի են։ Ասիմետրիկ օրգանոկատալիզը հնարավորություն է տալիս փոքր օրգանական մոլեկուլներ (օրգանոկատալիզորդներ) օգտագործելով՝ ստանալու էնանտիմերներից միայն մեկը կամ մեկի գերակշռությամբ խառնուրդ»,- ասաց ԵՊՀ հետազոտողը։

Նշենք, որ Տիգրան Եգանյանը Լինցի համալսարանում սովորելու է, թե ինչպես նախագծել տարբեր ասիմետրիկ ռեակցիաների համար օրգանոկատալիզորդներ։ Նա այնտեղ կվերապատրաստվի 2026 թ. հունիս և հուլիս ամիսներին: