ԵՊՀ ասպիրանտի գիտափորձերի կատարելագործումը և մշակութային բացահայտումները. վերապատրաստում Գերմանիայում ու Չեխիայում

Էմմա Խաչատրյանը Գրայֆսվալդի համալսարանի ֆարմացիայի ինստիտուտի գիտական լաբորատորիայում կատարել է Հայաստանի տարբեր մարզերից հավաքված քարաքոսների ու մամուռների, ինչպես նաև որոշ եթերայուղերի հակամանրէային ակտիվության ուսումնասիրություններ:

- Էմմա՛, Գրայֆսվալդի համալսարանի ֆարմացիայի ինստիտուտում ուսումնասիրություններ կատարելիս ովքե՞ր էին աջակցում Ձեզ, քանի՞ ժամ էիք անցկացնում լաբորատորիայում, ի՞նչ սարքավորումներից եք կարողացել օգտվել, արդյո՞ք այն արդյունքները, որոնք ստացել եք, ճշգրիտ են:

- Գրայֆսվալդի համալսարանի ֆարմացիայի ինստիտուտում ես աշխատում էի փորձառու գիտնական, գիտությունների թեկնածու (postdoc) Դավիդ Բուշմանի անմիջական ղեկավարությամբ: Նա ինձ աջակցում էր յուրաքանչյուր հարցում և մանրամասն սովորեցնում կատարվող հետազոտությունները: Դեղագործական կենսաբանության լաբորատորիայի խմբի գիտական ղեկավար, պրոֆեսոր Սեբաստիան Գյունտերի հետ, ինչպես նաև ամենամսյա սեմինարների ընթացքում քննարկվում էին ստացված արդյունքները: Բացի դրանից՝ վերապատրաստման ողջ ընթացքում կապի մեջ եմ եղել և քննարկումներ ունեցել Հայաստանում գտնվող գործընկերներիս և ղեկավարներիս հետ: Աշխատանքը բավականին հագեցած էր, լաբորատորիայում անցկացնում էի օրական 8-10 ժամ: Աշխատում էի գերժամանակակից սարքավորումներով ու մեթոդներով, որոնք ունեն բարձր ճշգրտություն և վերարտադրելիություն:

- Որտե՞ղ էիք բնակվում, ինստիտուտը մո՞տ էր Ձեր բնակության վայրին, ի՞նչ ազգերի ներկայացուցիչների հետ ծանոթացաք: Եղե՞լ են անսպասելի կամ յուրօրինակ իրադարձություններ այդ ընթացքում: 

- Բնակվում էի համալսարանի հանրակացարանում, որը շատ մոտ էր ինստիտուտին: Ոտքով համալսարան հասնելու համար ինձնից 15 րոպե էր պահանջվում: Շփվել եմ տեղի գերմանացիների հետ, ծանոթացել նրանց մշակույթին, ինչպես նաև ձեռք բերել ընկերներ աշխարհի տարբեր անկյուններից՝ Մեքսիկա, Վիետնամ, Բոլիվիա, Եթովպիա, Լեհաստան, Եմեն, Նիգերիա: Միասին արդյունավետ և հետաքրքիր ժամանց ենք անցկացրել թե՛ գիտական, թե՛ մշակութային տեսանկյուններից:

Յուրօրինակ իրադարձություններից կարող եմ առանձնացնել այն, որ իմ այնտեղի անմիջական ղեկավարի՝ Դավիդ Բուշմանի ընտանիքի հետ այցելել ենք տեսարժան վայրեր և այդ ընթացքում բացահայտել մեր ժողովուրդների՝ հայերի ու գերմանացիների միջև եղած նմանությունները, որոնցից մեկը ընտանիքին նվիրվածությունն է: Ակնառու էին նաև ծայրահեղ տարբերություններ, օրինակ, գերմանացիները շատ ճշտապահ են: Ազգերի նմանություններն ու տարբերությունները դիտարկելը երբեմն զվարճալի էր լինում:

- Նշեցիք, որ տարբեր ազգերի հետ եք շփվել: Փորձե՞լ եք նրանց պատմել նաև հայկական մշակույթի, Հայաստանում գիտության առաջընթացի մասին:

- Աշխատանքային ընդմիջումների ընթացքում զրուցում էինք մեր պատմությունից, ավանդույթներից, ազգային ուտեստներից: Նրանցից շատերի մոտ ցանկություն առաջացավ լինելու մեր լեռներում ու հատկապես՝ տեսնելու Սևանա լիճը, որը մեծ զարմանք էր առաջացրել նրանց մոտ իր բարձր դիրքի և քաղցրահամ ջրի պատճառով:

Ներկայացրել եմ գիտական ոլորտում հատկապես ԵՊՀ ֆարմացիայի ինստիտուտի ունեցած վերջին ձեռքբերումները, ինչն արդյունք է վերջին տարիներին նյութական ռեսուրսների, այդ թվում՝ սարքավորումների հագեցվածության աճի, ինչպես նաև արհեստավարժ մասնագետների հետևողական աշխատանքի:

- Էմմա՛, Դուք առաջիկայում նաև վերապատրաստում կանցնեք Կառլի անվան Հրադեց Կրալովի համալսարանում: Այս հնարավորությունը Ձեզ տրվել է ԿԳՄՍՆ բարձրագույն կրթության և գիտության կոմիտեի «Մասնագիտական վերապատրաստում-2025» մրցույթի շրջանակում: Ձեր գիտական նախագիծը, որը երաշխավորվել է ֆինանսավորման, ի՞նչ խնդիր է լուծելու:

- Նախագիծը վերնագրված է «Պոտենցիալ հակամանրէային և հակատուբերկուլյոզային ակտիվությամբ նոր միացությունների մշակում»։ Նոր կենսաբանորեն և դեղաբանորեն ակտիվ միացությունների սինթեզը ժամանակակից դեղագործական քիմիայի արդիական խնդիրներից է: Այս ոլորտի զարգացումը կախված է սինթեզի բազմազան ռազմավարությունների կիրառումից և շարունակական մշակումից, որոնց մեթոդների իմացությունը հիմնարար նշանակություն ունի դեղերի հայտնաբերման և մշակման ոլորտում։

Նախագծի նպատակն է մշակել, սինթեզել և կենսաբանորեն գնահատել մի շարք նոր պոտենցիալ հակամանրէային և հակատուբերկուլյոզային ակտիվությամբ օժտված հետերոցիկլերի ածանցյալներ։ Ուսումնասիրությունը կներառի դեղագործական քիմիայի և կենսաբանական սքրինինգի առաջադեմ մեթոդները՝ կառուցվածք-ակտիվություն կախվածությունն ուսումնասիրելու և նոր պոտենցիալ թերապևտիկ միացություններ մշակելու համար։ Երկրորդ նպատակն է սկիզբ դնել հայ-չեխական գիտական համագործակցության։ Նշեմ, որ վերապատրաստումը կտևի 2026 թ. փետրվարից մինչև հունիս: